Want vogels zie je niet

In Lodz, Polen, bezochten we de Joodse begraafplaats. Die is al zeker 150 jaar oud en heel groot. De ouders van de pianist Arthur Rubinstein liggen er begraven. Het oude gedeelte is lommerrijk, staat vol met bomen en struiken en de natuur gaat er zijn gang. Maar een heel groot deel van de begraafplaats dateert uit de Tweede Wereldoorlog. Toen de joden van Lodz waren opgesloten in een gruwelijk getto, waar velen stierven. Zij zijn ook begraven op de Joodse begraafplaats. Op deze foto is een deel van de graven te zien. Het merkwaardige is dat daar maar een enkele boom groeit. Het is er stil, je hoort geen vogel. Verderop ligt de stad. Hier ligt de herinnering. In duizendvoud, in tienduizendvoud. In teveel om op te noemen. Maar bomen doen niet mee aan de herinnering. Zij kijken hulpeloos toe tussen de graven van de mensen die een leven en een waardige dood hebben mogen hebben. Polen, mei 2009