Aduarderzijlen (Gr.)

Aduarderzijl (Gronings: Auwerderziel) is een gehucht in de gemeente Winsum in de Nederlandse provincie Groningen, gelegen ten zuiden van het Reitdiep. Er wonen ongeveer 50 mensen. Het gehucht ligt ten oosten van het gehucht Allersma, ten noordoosten van het dorp Ezinge, ten noorden van het dorp Feerwerd en ten noordwesten van de wierde Antum en het dorp Garnwerd. Het gehucht ontstond rond 1400 toen monniken van het klooster van Aduard het Aduarderdiep aanlegden naar het Reitdiep en hier de gelijknamige zijl (spuisluis) aanlegden. Deze zijl diende onder andere voor de afwatering van gebieden nabij de stad Groningen op het Reitdiep, dat tot eind 19e eeuw in open verbinding met de zee stond. Voor het beheer werd het Aduarderzijlvest opgericht. Tijdens het Rampjaar 1672 vormde de zijl onderdeel van de waterlinie ten noordwesten van Groningen. Bij de aanval van Bommen Berend werden alle 17 zeesluizen open gezet om het hele Reitdiepgebied onder water te zetten, zodat de stad niet vanuit het westen kon worden aangevallen. Het zoute water betekende wel een ramp voor de landbouw in het gebied. In de 17e eeuw werd er een nieuwe houten sluis gebouwd, waarvan de deuren echter in 1686 werden weggeslagen door de Martinusvloed. De huidige stenen Westelijke of Oude Sluis werd in 1706 door het zijlvest gebouwd en had oorspronkelijk 3 deuren: ebdeuren voor het binnenhouden van het water voor de landbouw en scheepvaart bij laagwater; vloeddeuren voor het keren van zeewater bij vloed (werden door de druk dichtgedrukt); en stormdeuren die bij stormvloed werden gesloten ter extra veiligheid. In 1877 werd het Reitdiep afgesloten bij Zoutkamp, waardoor de zeewerende functie van de Aduarderzijl verviel. In 1895 werd de Kokersluis hersteld en vernieuwd. In 1914 werd de bakstenen boogbrug over de Aduarderzijl vervangen door de huidige betonnen liggerbrug om zo hoge schepen die vierkant met stro waren beladen ook onder de brug door te kunnen laten varen. In 1969 werd de Lauwerszee bedijkt, waarop de zuidelijke Reitdiepdijk bij de dijkverordening van 1974 officieel zijn zeewerende functie verloor. De sluizen hadden toen geen functie meer . Pal naast de sluis staat een witgepleisterd waarhuis uit 1706, de voormalige sluiswachterswoning (waren = bewaren, bewaken). Rond 1880 stonden er vier tapperijen in het gehucht (een op elke 5 huizen), waaronder het waarhuis, waar de sluiswachter ook borrels schonk. Dit grote aantal hield verband met het feit dat schippers een scheepsjagers hier vaak een tijd moesten wachten alvorens ze door de sluis konden varen, omdat het water binnen en buiten de sluizen even hoog moest staan. In tussentijd konden ze dan de tijd doden in een van de uitspanningen. Iets zuidwestelijker van het waarhuis ligt de eigenlijke kern van het gehucht, die bestaat uit twee straten met een aantal huizen en een minicamping met jachthaventje ten zuiden daarvan.