Compositieregels zijn er niet voor niets. Maar móét je ze altijd gebruiken? Is een foto per definitie slecht als je geen gebruik maakt van de regels? Nee hoor, maar dit moet je wel bewust doen.

Een reden om die regels ook eens te omzeilen, is dat de regels praktisch en handig zijn, maar soms ook zorgen voor voorspelbare en misschien zelfs saaie beelden. Er zijn bepaalde fotosituaties denkbaar die al snel clichématig aangepakt worden. Denk dan bijvoorbeeld aan een foto van de zee. Het is aanlokkelijk om in dat geval een foto te maken met de horizon halverwege of op een kwart van het beeld, afgetopt met een fraaie wolkenlucht en misschien zelfs een ondergaande zon. Prima beeld, maar niet wereldschokkend innovatief of verrassend. Zo’n situatie kan met uitstek geschikt zijn voor een portie experiment op het gebied van je compositie.

Een gemakkelijke manier om eens te proeven aan het avontuur zit waarschijnlijk gewoon in je eigen fototas. Bij veel situaties heb je misschien gelijk een idee over welke lens daar het beste bij past. Een portret? Dan neem ik de 85 mm. Een landschap? Dan is de 35 mm prima geschikt! Dat is natuurlijk ook zo, maar het kan verfrissend zijn om eens te kijken hoe je een onderwerp op een andere manier kunt benaderen. Neem dus eens een 35mm-objectief voor het portret en een 85mm-lens voor de landschapsfoto. Je zult zien dat deze benadering zorgt voor een frisse blik op je onderwerp en een beroep doet op je creativiteit.

De uitstraling van een foto heeft veel te maken met hoe de verschillende beeldonderdelen in beeld zijn gebracht. In de klassieke zin ligt het voor de hand om je onderwerp in zijn geheel te fotograferen, maar het kan een idee zijn om daar eens anders naar te kijken. Door middel van kadreren of digitaal croppen kun je heel verrassende resultaten behalen. Snijd je onderwerp ook eens halverwege af of breng enkel de onderzijde in beeld. Dit heeft een vervreemdend effect en zorgt voor unieke beelden die een veel gefotografeerd onderwerp toch weer een fris aanzien kunnen geven.

De schilderkunst is naar aanleiding van de opkomst van de fotografie (en dus het snapshot) in de negentiende eeuw heel erg veranderd. Met name de fotografische afsnijdingen en de ‘spontane’ composities die je in de fotografie veel ziet, hebben schilders aangespoord om deze ook in de schilderkunst te gaan gebruiken. Denk hieraan als je aan het fotograferen bent, want het medium fotografie zorgt er juist voor dat je alle mogelijke composities kunt maken en je je niet per se aan ‘klassieke’ regels hoeft te houden. Zorg dus voor wat experimentele invloeden in je afsnijdingen.

Ook bij het kadreren van een portret kun je prima van de regels afwijken, als je maar wel weet wat je doet.

Anouk Daal
Nikon D810 - ISO 6400 - F 4,5 - 1/400 SEC - 50 MM

Kies er eens voor om je onderwerp in een hoek te benaderen en ‘scheef’ te fotograferen. Dit wordt door veel fotografen als ‘fout’ gezien; het is dus wachten op commentaren als ‘pas op, de zee loopt leeg!’ of kreten van gelijke strekking. Laat je desondanks niet tegenhouden en probeer het toch eens, want je camera flink wat graden kantelen kan heel dynamische en verrassende beelden opleveren waarbij het onderwerp een krachtige rol speelt. Zorg er overigens wel voor dat het beeld flink scheef is, want bij een beeld dat maar enkele graden scheef is genomen, denkt iedereen dat je gewoon een ‘rechte’ foto wilde maken maar daar niet in geslaagd bent. Dat wil je natuurlijk voorkomen.

De fiets leidt de kijker de foto in, en door de speelse compositie krijgt de foto meer dynamiek en diepte.

Marijn Bouwhuis
Canon 5D II - ISO 100 - F 5,6 - 1/160 SEC - 24 MM

Sommige beelden worden min of meer automatisch liggend gemaakt en sommige juist staand. Wees je daarvan bewust en kies eens een andere oriëntatie. Een foto krijgt een heel andere dynamiek als je verandert van staand naar liggend en andersom. Je onderwerp krijgt een andere context en wellicht zijn er beeldelementen die opeens een nieuwe of andere rol krijgen als je wisselt van oriëntatie.

Bij het fotograferen van een boom ben je wellicht gewend om voor een staande oriëntatie te kiezen. Op die manier past de boom er mooi in zijn geheel op en krijgt die boom ook de volledige aandacht. Toch kan het ook fraai zijn om eens een liggende foto te maken van diezelfde boom waarbij andere beeldelementen ook een rol krijgen in de foto. Die elementen en de extra context die je op deze manier automatisch inbouwt kunnen een hoop spanning en kracht aan zo’n foto toevoegen.

We hadden het uiteraard over het gekozen kader en niet over de pose van de fotograaf tijdens het maken van de foto. Toch is het aan te raden om fysiek ook eens te wisselen tussen staand en liggend. Een foto die je normaal gezien rechtopstaand zou maken, kan een heel ander beeld worden als je op de grond gaat liggen. De blik op je onderwerp verandert volkomen en krijgt dus een andere rol in je foto. Een standbeeld dat gefotografeerd is vanaf een (erg) laag standpunt zorgt voor een heel andere foto dan een standpunt op ooghoogte. Probeer dus zo nu en dan ook eens een ander (bijzonder) standpunt uit, want daardoor verandert je compositie mee.

Ieder kiest zijn eigen standpunt, en daar mag je als fotograaf best eens op een heel leuke manier gebruik van maken! Een totaal andere foto van Zaandam dan we vaak voorbij zien komen.

Rene Geensen
Sony A6000 · ISO 100 · F 4,5 · 1 SEC · 20 MM

Veranderen van perspectief kan je onderwerp opeens een vreemd voorkomen geven, maar dat effect kun je natuurlijk ook in je voordeel gebruiken. Zo kan het leuk zijn om met het perspectief in je beeld te spelen en bijvoorbeeld verhoudingen door de war te gooien. Denk maar eens aan de obligate foto die iedere toerist maakt bij de toren van Pisa in Italië: de grote toren lijkt opeens heel klein en de kleine persoon ineens heel groot. Een grappig effect dat je op veel plekken kunt gebruiken.

Er zijn dus een heleboel manieren om te experimenteren met je compositie. Neem die vrijheid en ga dat experiment aan, want in de digitale fotografie kan het geen kwaad om eens wat meer beelden te maken en te zoeken naar avontuurlijke composities. Maar pas op, want het is het beste dit pas te proberen als je de regels kent.

Er zijn een heleboel manieren om te spelen met je compositie om bepaalde effecten te bereiken.

Jolien Kramer
Nikon D610 - ISO 800 - F 4 - 1/1600 SEC - 35 MM

Perfecte plaatjes? Breek eens de compositieregels!

Gerelateerde artikelen

Hasselblad XCD 2,5/25V

Workshop sportfotografie met Vincent Riemersma - Meld je aan!

Tips - Zo maak je prachtige reisportretten

Ontdek de veelzijdigheid van de Canon RF 24-105mm f/2.8L IS USM Z: Test nu!

Lightroom - Een complete workflow in het HSL Paneel

Werken met Photoshop - Donkere haren maskeren

Festivalfotografie met fotograaf Nathan Reinds

De beste technieken voor architectuurfotografie

Reisfotografie - Op naar een verre bestemming

Fotowedstrijd Portret - De uitslag!