Het aanleren van nieuwe technieken brengt je fotografie naar een hoger plan en is leuk om te doen, maar het ontbreekt je vaak aan kostbare tijd. Vakantie is dan een mooie periode om te experimenteren met HDR, filters, timelapse en andere technieken.

HDR

Soms wil je een foto maken in een situatie met grote lichtcontrasten, zoals binnenshuis terwijl je door de ramen fel zonlicht ziet. Dergelijke lichtverschillen zijn niet in één foto te vangen; je krijgt een foto met overbelichte of onderbelichte delen. De beperking zit in het dynamisch bereik van de camera, iets wat niet op te lossen is met één foto.

Een oplossing voor dit probleem is HDR (High Dynamic Range). Daarbij maak je meerdere opnames met verschillende belichtingen, die je vervolgens samenvoegt tot één foto. Van de donkere foto's worden de lichte delen gebruikt en van de lichte foto's de donkere.

Om een HDR te kunnen maken, heb je dus eerst meerdere foto's nodig met verschillende belichtingen. Houd met het volgende rekening:

Probeer tussen de opnames de camera zo min mogelijk te bewegen, gebruik bij voorkeur een statief.
Kleine bewegingen kunnen door de software nog wel worden opgevangen.
Een situatie met bewegende onderwerpen is minder geschikt voor HDR.
Maak de verschillende belichtingen met gelijkblijvend diafragma en verschillende sluitertijden.

Een HDR kun je al maken met twee opnames. Bij groot lichtverschil zul je er meer moeten maken. De foto’s met verschillende belichtingen worden achteraf samengevoegd tot één HDR-beeld. Bewerkingsprogramma’s waarmee je dat kunt doen, zijn bijvoorbeeld Photoshop (Elements), Photomatix (essentials) of Lightroom (vanaf versie 6). Wil je alleen een keertje experimenteren met HDR, dan kun je een proefversie installeren. Daarnaast zijn er ook gratis HDR-programma's te vinden op internet.

Panorama

Op vakantie zie je de mooiste landschappen die erom vragen gefotografeerd te worden. Maar hoe vaak is het al voorgekomen dat de foto’s saai uitpakken? Soms schuilt die saaiheid in het beeldformaat. Als je een weids landschap fotografeert in de verhouding 2:3 of 3:4, dan fotografeer je relatief veel lucht of veel voorgrond. In zo'n situatie kan een panoramaformaat een mooiere foto opleveren.

Om een panorama te maken, heb je net als bij HDR meer foto’s nodig die je later op de computer samenvoegt tot één brede afbeelding. Ga als volgt te werk:

Om het samenvoegen vlot te laten verlopen, gebruik je tijdens de opnames geen autofocus. Als de foto’s een verschillende scherpstelafstand hebben, is het lastig om ze aan elkaar te plakken. Stel daarom éénmalig scherp en zet daarna de autofocus uit.
Hetzelfde geldt voor de belichting. Gebruik het liefst hetzelfde diafragma en sluitertijd.
Zorg voor voldoende overlap tussen de foto's. Om de beelden aan elkaar te kunnen plakken, moet de software genoeg aanknopingspunten hebben: gedeeltes die in twee foto's hetzelfde zijn. Houd daarom voor elke opname een overlap aan van een derde deel. Voor de zekerheid zou je de beelden elkaar voor de helft kunnen laten overlappen. - Een statief is gemakkelijk bij het uitlijnen van de foto's, maar uit de hand te nemen kan ook. Maak in dat geval de beelduitsnede wat ruimer, omdat je bij een panorama uit de hand achteraf vaak meer beeld moet wegsnijden.

De beelden voeg je later met een programma samen. De meeste bewerkingsprogramma's ondersteunen panorama's. Er zijn ook camera’s met panoramafunctie. In dat geval hoef je achteraf niets te bewerken.

Infrarood

Een bijzondere variant is het fotograferen van infrarood licht. Dat is licht met een golflengte buiten het zichtbare spectrum. Als je dit licht kunt vastleggen kun je bijzondere, soms surrealistische foto's maken.

Voor infrarood licht bestaan speciale camera’s of infraroodvoorzetfilters. Voordat je zo’n filter aanschaft, is het verstandig eerst te controleren of jouw camera gevoelig is voor infrarood licht. Of je camera dit licht ‘ziet', kun je controleren met een afstandsbediening van een televisie. Maak een foto van het lampje van de afstandsbediening terwijl je een knopje indrukt. Zie je op de foto het licht van het lampje? Dan is jouw camera gevoelig voor infrarood licht. Bij het fotograferen met een infraroodfilter zijn de volgende zaken van belang:

Een infraroodfilter is heel donker. Met zo'n filter voor de lens zie je door de zoeker niets meer. De compositie bepalen en scherpstellen doe j daarom vooraf.Na het scherpstellen zet je de autofocus uit en breng je voorzichtig het filter aan.
Door een voorzetfilter krijg je te maken met heel lange sluitertijden. Een statief is daarom geen overbodige luxe. Vanwege deze lange sluitertijden is het ook raadzaam de iso-waarde zo laag mogelijk te zetten om ruis te voorkomen.
Het beste kun je met een handmatige witbalans werken (met een proefopname van bijvoorbeeld alleen maar gras). In de handleiding van de camera is te vinden hoe je deze witbalans handmatig instelt.
Met een infraroodfilter kun je de lichtmeter van de camera niet meer gebruiken. Je kunt het beste in de manuele stand werken, de belichting beoordelen op het display en zo nodig aanpassen.

Infraroodopnames zijn het mooist als er veel bladgroen in het beeld aanwezig is; bladeren aan een boom of gras. Dit bladgroen weerkaatst namelijk veel van het infrarode licht.

Grijsverloop- en polarisatiefilters

Twee andere filters die zeker niet misstaan in jouw vakantierugzak zijn het polarisatiefilter en het grijsverloopfilter. Beide zijn zeer geliefd bij landschapsfotografen en waar kun je mooiere landschappen fotograferen dan op vakantie?

Het polarisatiefilter, kortweg ‘pola’, is hét filter dat de digitale revolutie heeft overleefd. Veel filters uit het analoge tijdperk kunnen namelijk in de nabewerking worden nagebootst, het polarisatie-effect niet.

Met een polarisatiefilter kun je zowel reflecties wegnemen als de lucht blauwer maken en andere kleuren intenser.Reflecties weghalen is bijvoorbeeld interessant voor een vijver met mooie vissen of een etalageruit. Normaalgesproken kun je de vissen of die etalagepop moeilijk fotograferen, omdat het licht door het spiegelende oppervlak wordt weerkaatst. Met een pola kan de camera door dat oppervlak heen kijken. Het wegnemen van de reflecties werkt niet bij metalen oppervlakken, zoals het chroom van een auto.

Een polarisatiefilter wordt het meest gebruikt om de lucht dieper blauw te maken en om andere kleuren iets meer verzadigd te maken. Voor een optimaal effect moet je het filter draaien. De stand van de zon bepaalt hoe je het filter draait. Draai eraan en kijk door de zoeker: je ziet dan in welke stand de lucht het donkerst wordt. Het effect is maximaal als de zon links of rechts van de camera staat. Met de zon recht tegenover of recht achter je doet het filter niks.

Een grijsverloopfilter is deels donker en deels gewoon doorzichtig. Je gebruikt het om een deel van de foto donkerder te maken. Negen van de tien keer is dat de lucht boven een landschap. Die is immers altijd lichter dan het landschap, in sommige gevallen zelfs extreem veel lichter. Je kunt de lucht in de nabewerking wel ietsje donkerder maken, maar wat is er mooier dan direct in de camera al een perfecte foto maken?

Timelapse

Timelapse is een techniek waarbij fotografie overgaat in video. Bij deze techniek worden meerdere foto's snel achter elkaar getoond als een film. Het resultaat is een bewegend beeld waarbij de tijd razendsnel voorbijgaat. De laatste jaren is deze techniek zeer populair geworden en bijna dagelijks te zien op televisie.

Voor een mooie timelapse heb je uiteraard een bewegend onderwerp nodig. Hierbij kan het onderwerp bewegen (bijvoorbeeld de wolken in een landschap) of het standpunt van de fotograaf.

De eerste variant is het eenvoudigst uit te voeren. Het gaat zo:

Zet de camera op statief en maak om de paar seconden een foto zonder de instellingen te veranderen. Daarnaast heb je iets nodig om de camera automatisch te laten triggeren, zodat je niet zelf elke keer op de ontspanknop hoeft te drukken. Bij sommige camera’s kun je dit in het menu regelen, maar bij de meeste heb je een aparte intervaltimer nodig. Zo'n intervaltimer zit ingebouwd in een geavanceerde afstandsbediening of in een ‘triggertrap’ (zie verderop).
Voor een timelapse heb je veel foto’s nodig: voor een filmpje van een minuut algauw 1500. Begin daarom met een volle accu en een lege geheugenkaart. Om niet al te veel geheugenruimte te gebruiken, kun je de camera op een kleinere jpg instellen. Voor een Full-HD video is een grootte van 1920 pixels aan de lange zijde al voldoende.
Voor de perfecte timelapse schakel je alle automatische instellingen uit. Zo voorkom je dat er tussen de verschillende opnames andere keuzes worden gemaakt. Die veranderingen zie je namelijk goed terug bij het afspelen van de timelapse. Sluitertijd en diafragma, witbalans en de iso-waarde stel je allemaal met de hand in. Nadat je hebt scherpgesteld, zet je ook de autofocus uit.
Als je alles hebt ingesteld, is het een kwestie van de intervaltimer instellen en activeren. Daarna kun je gerust iets te drinken nemen en achterover leunen. Het blijft tenslotte vakantie!

Er zijn veel programma's die de afzonderlijke beelden kunnen omzetten in een filmpje. De meeste bewerkingsprogramma's voor video hebben deze mogelijkheid.

Voorbeelden van gratis software hiervoor zijn Photolapse, Videomach en VirtualDub

Lange sluitertijden

Het fotograferen met lange sluitertijden kan bijzonder mooie beelden opleveren; hiermee kun je beweging vastleggen. Bekende voorbeelden van foto's die gemaakt zijn met een lange sluitertijd zijn avondfoto's met lichtstrepen van auto's en foto's van watervallen of ander bewegend water.

Het andere leuke effect van lange sluitertijden is iets minder bekend: je kunt bewegende onderwerpen laten verdwijnen als de sluitertijd maar lang genoeg is. Op deze manier kun je bijvoorbeeld een mooi gebouw fotograferen zonder dat er mensen in beeld zijn.

Houd bij het fotograferen met lange sluitertijden rekening met het volgende:

Je kunt niet meer uit de hand werken en je camera heeft een goede ondersteuning nodig, bij voorkeur een degelijk statief, maar er zijn ook andere methodes te verzinnen om een camera te ondersteunen.
De belangrijkste instelling is uiteraard de sluitertijd, die moet lang genoeg zijn. Om een lange sluitertijd te krijgen, gebruik je een lage iso-waarde en een klein diafragma (hoog getal).
In de avond is er zo weinig licht dat het geen probleem is om een sluitertijd van enkele seconden te krijgen. Met meer licht wordt dat lastiger. Dit kun je oplossen met een grijsfilter, ook wel ND-filter genoemd. Dit is als het ware een zonnebril voor de camera, Een heel donkere zonnebril: er zijn filters te koop tot wel 12 stops. Dat betekent dat ze 12 maal minder licht doorlaten. Een sluitertijd van 1/30 seconde verleng je met dit filter tot 2 minuten.

Triggertrap

Met een triggertrap kun je een camera aansturen met je smartphone. Het is als het ware een intelligente afstandsbediening. Een triggertrap bestaat uit drie onderdelen: een kabel die je met een smartphone verbindt, een verloopkabel specifiek voor een cameramodel en een app voor je smartphone. Voor iets meer dan 40 euro kun je de camera aansturen met een app op jouw smartphone en dat biedt fantastische mogelijkheden om mee te spelen. We zetten er een paar op een rij:

Afstandsbediening: een triggertrap is te gebruiken als normale afstandsbediening, met een druk op de smartphone maak je een foto.
Trigger op basis van geluid, trilling (beweging van de smartphone), gezichtsdetectie of beweging door het onderwerp. Stuur de camera aan met een klap in de handen of maak een foto op het exacte moment dat een ballon met een knal kapot gaat. Sommige mogelijkheden werken alleen op een iPhone.
Lange sluitertijden: in de app kun je de gewenste sluitertijd instellen. Dit is zeker handig bij sluitertijden langer dan 30 seconden (de meeste camera's de maximaal in te stellen tijd).
Timelapse: in de app kun je eenvoudig ingeven hoeveel foto's je wilt maken en wat de tussentijd moet zijn. Er is zelfs een mogelijkheid om de sluitertijd automatisch te variëren. Dat is ideaal voor de heilige graal van de timelapse: van dag naar nacht.
HDR: in de app kun je het aantal foto's opgeven, de sluitertijd van de middelste foto en de verandering in aantal stops van de overige foto's. Hiermee omzeil je dus eenvoudig de beperkingen die de meeste camera's hebben in hun bracketing-instellingen.

Experimenten voor op vakantie: wat nieuws onder de zon

Gerelateerde artikelen

Zoom.nl magazine editie 5 2024 is uit!

SIGMA 50mm F1.2 DG DN | Art: “Deze lens benadert de perfectie, wat betreft bouw, gewicht én kwaliteit”

Doe mee met de Fotowedstrijd 'Met oog voor de wereld ' en win een Djoser reischeque van €1500,- .

Workshop wildlife- en macrofotografie met Panasonic

Een simpele high-key Macro foto maken!

De mooiste fotolocaties in Frankrijk

Sigma- en Tamron-objectieven met RF-S-vatting

De beste tips voor het maken van een lenteportret

Tips - Werken met Adobe Lightroom

Gebruikersreview: FUJIFILM GFX100S, GFX100 II én GFX50S II