Eén van de belangrijkste dingen tijdens het fotograferen, is het bepalen van je compositie. De compositie kan je foto maken of breken. Het kan een foto interessant of prettig maken om naar te kijken. Aan de hand van de compositieregels kun je je compositie bepalen, maar je kan ook het tegenovergestelde doen, zolang je het maar bewust doet! Wij leggen je simpel uit wat de basis is voor een goede compositie.
Wil je alles leren over composities om je foto’s sterker te maken? Bekijk dan onze Cursus Compositie!
Wat houdt compositie eigenlijk in?
Compositie betekent in theorie: ‘Het ordenen van beeldelementen volgens een vooraf bepaalde strategie’. Simpelweg probeer je met de juiste compositie een beetje orde te creëren in de chaos, door gebruik te maken van samenhangende lijnen, vlakken en punten. Verschillende beeldelementen kunnen bepalend zijn voor een compositie. Zijn er opvallende kleuren aanwezig of juist meer neutrale? Is het licht of juist donker? Fotografeer je een lege ruimte of juist een druk plein? Welke kijkrichting heeft mijn onderwerp? Deze verschillen in beeldelementen en de positie daarvan in je foto, kunnen bepalend zijn voor jouw compositie.
Tijdens het fotograferen maak je vaak onbewust een compositie in je hoofd. Het is het beeld wat jij voor ogen hebt om te maken. Je bepaalt eigenlijk wat je waar in beeld wil hebben. Je kunt je compositie aanpassen door je camera te verplaatsen, maar in sommige gevallen kun je ook het onderwerp verplaatsen in de foto. Vaak kun je een goede compositie prima op gevoel maken. Bestudeer je onderwerp goed, loop er eens omheen en fotografeer het vanuit verschillende hoeken en met verschillende composities. Zo kom je er vanzelf achter wat wel en niet werkt op beeld. Zodra alles bij elkaar past en klopt, heb je een geslaagde compositie gemaakt. Toch kan dat nog soms nog best lastig zijn. Daarvoor zijn er richtlijnen en regels gemaakt, welke je kunt volgen wanneer het niet direct op gevoel wil lukken. Uiteraard is het niet verplicht om deze regels te volgen en hangt het per fotograaf af wat voor jou het beste werkt.
Regel van derden
Eén van de meest gebruikte compositieregels, is de regel van derden. De regel werkt als volgt: Wanneer je door de zoeker van je camera kijkt, zie je een bepaald beeld. Om je compositie interessanter te maken, trek je vier denkbeeldige lijnen over je foto heen (zoals bij een boter, kaas en eieren spel), zodat er negen gelijke vlakken over je beeld worden verdeeld. Sommige camera’s hebben dit zogeheten raster al ingebouwd in de live view. Wat heb je nu aan dit (denkbeeldige) raster? De gedachte erachter is; wanneer de belangrijkste beeldelementen zich op één van deze lijnen bevinden, wordt het beeld automatisch sterker en dynamischer. Bevindt een beeldelement zich op een kruispunt van deze lijnen? Dan geldt dit principe nog sterker. Met de regel van derden kun je er dus voor zorgen dat de aandacht van de kijker wordt gelegd op het onderdeel waar jij graag de aandacht op legt.
De horizon neemt precies 1/3 deel van de foto in beslag. Originele foto: zoomerens.
Per fotografiesoort geldt de regel van derden op een andere manier. Wanneer je bijvoorbeeld een portret wil fotograferen volgens de regel van derden, dan komen de ogen van het model op de bovenste lijn of op één van de bovenste kruispunten. Bij portretfotografie moet je ook goed letten op de kijkrichting van het model. Kijkt het model bijvoorbeeld naar rechts, dan is het voor de compositie beter om aan de rechter kant van het model de zogeheten kijkruimte vrij te laten. Genoeg kijkruimte in de juiste kijkrichting, zorgt voor een prettig beeld. Het tegenovergestelde levert een minder prettig beeld op. Bij landschapsfotografie pas je de regel van derden toe op de horizon. Je hebt hierin een keuze: je kunt de horizon of op de bovenste horizontale lijn plaatsen of op de onderste horizontale lijn. Deze keuze is afhankelijk van de situatie. Bij een interessante voorgrond ligt de horizon op de bovenste lijn voor de hand. Bij een azuurblauwe hemel met oud-Hollandse wolken valt de keuze eerder op de onderste lijn. Door de regel van derden toe te passen op je foto’s, zal je al snel merken dat je foto’s meer gebalanceerd overkomen.
De onderste foto voelt veel prettiger aan vanwege de kijkruimte. Foto: daniellehagens.
De gulden snede (gouden ratio)
Een regel die veel op de regel van derden lijkt, maar niet hetzelfde is, is de gulden snede. Vaak wordt wel gedacht dat de regels hetzelfde zijn, wat voor verwarring kan zorgen. Net als bij de regel van derden, worden er vier denkbeeldige lijnen getrokken over het beeld. In tegenstelling tot de regel van derden, zijn de vlakken bij de gulden snede niet gelijkwaardig. Dit komt doordat de gulden snede is gebaseerd op een wiskundige berekening. De lijnen zijn bij de gulden snede meer naar het midden toe geplaatst, waardoor het middelste vlak kleiner is dan de buitenste vlakken. Het belangrijkste is dat je het beeld interessanter en prettiger maakt, wanneer je je onderwerp op een lijn of snijpunt plaatst in je foto. Die aanpak is dus hetzelfde als bij de regel van derden.
De vogel is precies geplaatst op een snijpunt. Originele foto: Vivo.
Wil je berekenen waar je de lijnen van de gulden snede precies moet plaatsen? Neem de horizontale maat van de foto en deel die door 1,6. Dit getal wordt ook wel gouden ratio genoemd. Als resultaat krijg je de afstand tussen de linkerzijde van de foto en de rechterlijn. Met dezelfde afstand vanaf de rechterzijde kun je nu de linkerlijn trekken. Neem de verticale maat van de foto en deel die door 1,6. Met het resultaat van deze deling kun je nu de twee horizontale lijnen trekken.
Meer lezen over de regel van derden en de gulden snede? Je leest het hier.
Het verschil in regels. De buitenste stippen en vagere lijnen tonen de regel van derden. De middelste stippen en meer gekleurde lijnen tonen de gulden snede.
Verschillende tips en trucs
Lijnen:
In veel beelden zijn verschillende lijnen te vinden. Deze lijnen kun je goed gebruiken om de kijker door je foto heen te leiden. De kunst is om hier bestaande beeldelementen voor te gebruiken. Denk hierbij aan: wegen, rivieren, bergruggen, houtwallen, stapelwolken, etc. Er bestaan verschillende soorten lijnen die ieder een ander effect heeft op je foto. Zo heb je convergerende lijnen, waarbij twee of meer lijnen uit verschillende gedeelten van je foto op één punt samen komen. Hierdoor wordt het ruimtelijke effect in je foto versterkt, waardoor er diepte ontstaat. Dit kan ook door lijnen met de horizon te laten samensmelten. Diagonale lijnen versterken weer het gevoel van dynamiek in je foto, doordat ze vaak visueel interessanter overkomen dan eenvoudige horizontale en verticale lijnen. Hoe meer dynamiek je in je foto weet aan te brengen, hoe aantrekkelijker deze wordt.
Foto: ACTFoto
Symmetrie:
In ieder beeld zijn vormen van symmetrie of patronen te vinden. We spreken van symmetrie als twee helften van een object in een bepaald opzicht elkaars spiegelbeeld zijn. Symmetrie is zowel te vinden in de natuur als in mens gemaakte objecten. Door symmetrie of patronen toe te voegen aan je foto’s, wordt de aanblik rustiger en kan het balans in je foto aanbrengen. Door denkbeeldige vormen toe te voegen aan je foto’s, kun je symmetrie erin verwerken. Het meeste effect hebben vormen als cirkels, driehoeken en vierkanten. Soms wordt je foto juist interessanter als de symmetrieregel wordt doorbroken. Dit kun je doen door bijvoorbeeld één kleur, die verschillend is dan de rest van de foto, eruit te laten springen.
Foto: hvr2015
Eenvoud:
Door het aantal onderwerpen in je foto te beperken, kun je eenvoud in je foto creëren. Door dit te doen, kun je gemakkelijker al de aandacht naar je hoofdonderwerp toe laten gaan. Ook kun je een rustiger beeld creëren hierdoor. Door het aantal onderwerpen in je foto te beperken, wordt het minder ingewikkeld om duidelijk te maken wat het onderwerp is. Eenvoud kan voor kracht en rust zorgen in je foto’s. Wil je simpel eenvoud creëren in je foto’s? Ga dan eens dichter op je onderwerp staan. Hierdoor komt het groter in beeld, waardoor de ‘storende’ elementen in de achtergrond weg kunnen vallen. Ook onscherpte kun je gebruiken om eenvoud te creëren. Door de focus te leggen op het onderwerp door erop scherp te stellen, gaat automatisch de aandacht van de kijker daar naartoe. Door te spelen met scherptediepte kun je zelf bepalen hoe belangrijk de voor- of achtergrond is in je foto.
Foto: ellispellegrom
Compositie regels zijn er om te breken
Nogmaals, de bovengenoemde ‘regels’ over compositie zijn enkel richtlijnen om het beter onder de knie te krijgen. Het is dus niet vanzelfsprekend dat een mooie foto altijd gemaakt wordt aan de hand van deze regels. Gebruik regels die voor jou goed voelen of gebruik ze helemaal niet. Een foto kan net zo geslaagd, of misschien wel beter zijn, wanneer je de regels niet volgt dan wanneer je dit wel doet. Probeer dus zo veel mogelijk uit en kijk wat voor jou het beste werkt.
