Vogels fotograferen: wat heb je nodig?

“Mij is de vogelkennis, met een opa en vader die als boswachter werkten en met een ouderlijk huis midden in het bos, met de paplepel ingegoten. Wie deze voorsprong niet heeft, raad ik aan vooral veel tijd in de natuur door te brengen. Ga bijvoorbeeld mee op excursie met een boswachter of met een professionele vogelaar. Dit levert kennis op, maar ook een andere manier van kijken. Wie met spreekwoordelijke zevenmijlslaarzen op pad gaat om vogels te fotograferen, zal onverrichterzake naar huis gaan. Vogels fotograferen is in eerste instantie een kwestie van kijken en de tijd nemen.”

“Er zijn encyclopedieën in boekvorm en websites zoals www.welkevogelisdit.nl die helpen bij het herkennen van vogels. Hoe mooi en gedetailleerd deze informatie ook is, in het veld is het op het moment suprême geen aanrader. Het kost teveel beweging en tijd om informatie op te zoeken en het maakt teveel geluid. Niet zeker van het soort vogel? Fotografeer altijd en zeker als er een roofvogel - herkenbaar aan de kromme snavel en kromme klauwen - of een uil langs vliegt. Zoek desnoods later het soort op of stuur de foto naar iemand die meer vogelkennis heeft.

Een mooie manier om vogels te leren herkennen, zijn apps met vogelgeluiden. Dat vergt enige toewijding, maar dat betaalt zich in de natuur zeker terug. Het is ideaal als je een vogel al hoort voordat je hem ziet. In de natuur worden deze apps trouwens nooit gebruikt vanwege het verstorende effect.”

“Beginners raad ik aan eerst eens roofvogelshows te bezoeken. De snelheid van de vogels en de zware lenzen zijn in het begin erg lastig. Het is zonde om bij een vluchtige waarneming in de natuur niet goed voorbereid te zijn. Geen zin of tijd om naar een roofvogelshow te gaan? Vogels zijn overal te fotograferen, zeker als er in de koudere maanden voer gestrooid is. Wees ook niet te terughoudend om na een paar keer oefenen de natuur in te gaan. Een beetje onscherpte is in het begin helemaal niet erg. De euforie van het zien en fotograferen van een mooie vogel zorgt voor zoveel genoegdoening dat de onscherpte minder relevant is.”

“Op pad gaan voor vogelfotografie vereist het nodige van kleding en de uitrusting. Logischerwijs kun je maar beter niet op pad gaan met een rode jas of in een outfit met sterke contrastkleuren, zoals zwart en wit. Trek kleding aan waarvan de kleur opgaat in de natuur en die bij voorkeur waterdicht is, zodat het geen probleem is om een tijdje zittend door te brengen.

Wat je nodig hebt aan fotoapparatuur, is afhankelijk van de eisen die je stelt aan je foto’s. Het nadeel van vogels is dat ze niet poseren en dat, als ze vliegen, ze snel voorbij zijn. Wie het serieus wil aanpakken, heeft een telelens nodig of een lens met een vast brandpunt, zoals een 300, 400, 500 of 600 mm. Zelf fotografeer ik met een Sigma 150-600mm sports telelens. Als je eerst eens wilt proeven aan vogelfotografie, kun je de benodigde uitrusting ook eens huren om deze tak van fotografie te ontdekken.

Door de grootte van de lenzen en het bijbehorende gewicht raad ik aan, als dat mogelijk is, altijd vanaf een statief te fotograferen. Vogelfotografie wordt in de basis gedaan vanaf een stevig driepootstatief met een schommelkop. Deze kop maakt het mogelijk op stabiele wijze een vogel te volgen op zowel de horizontale als verticale as.”

“Vogels fotograferen is altijd een opgave, maar zonder goede verrekijker wordt het wel een heel grote uitdaging om vogels in schutkleuren te vinden in de natuur. De wereld van de verrekijkers is, net als die van camera’s en lenzen, er een van specialisten. De prijsrange loopt van 100 euro voor een startmodel tot 2500 euro voor de allerbeste. Hoe duurder de verrekijker, des te beter de lichttransmissie en het kleurcontrast. Maar de verrekijker die op papier het beste is, hoeft niet voor iedereen de beste keuze te zijn. Hoe ligt de kijker in de hand? Hoe stabiel zijn je handen? Koop een verrekijker altijd in een gespecialiseerde winkel, waar je voldoende verschillende merken en modellen kunt uitproberen.

Grofweg wordt voor fotografen een verrekijker geadviseerd met een vergroting van 8x tot 10x. Houd er rekening mee dat de kijker bij sterkere vergrotingen moeilijker te hanteren wordt uit de losse hand. Een minimale beweging van de hand wordt steeds storender. Fotografen kunnen het beste op zoek naar een verrekijker met een diameter van 30, 32 of 42 in de frontlens. Deze diameters zijn te vergelijken met een diafragma: hoe groter de lens, des meer deze openstaat.

Grotere verrekijkers zijn voor fotografie niet per se beter. Zwaar betekent lastig meenemen en moeilijk te hanteren zonder statief. Bovendien willen fotografen ontdekken waar een vogel zit en deze niet bestuderen of bekijken, zoals vogelaars doen. Heel kleine verrekijkers, het formaat dat in een broekzak past, zijn weer te onstabiel om echt vogels te kijken, omdat het beeld klein is. Voor een bedrag van rond de 400 euro kun je de perfecte verrekijker vinden, precies naar eigen wens.”

“Met een goede verrekijker kan een fotograaf een aardig beeld krijgen van de vogels, maar andersom kunnen de vogels met hun eigen ‘kijkers’ de fotografen nog veel beter bekijken. Hun belang om goed in het rond te kijken is immers groter: het is eten of gegeten worden. Om zo min mogelijk op te vallen voor de vogels, draag ik altijd camouflagekleding en omhul ik mijn telelens, camera en statief met camouflerende covers. Als ik echt uitpak, gooi ik nog een camouflagenet over mijn fotolocatie.”

“Nu dacht ik altijd dat dit voldoende was om onzichtbaar te worden in de omgeving of om minimaal storend te zijn. Maar van de Texelse topvogelaar Marc Plomp begreep ik dat een roofvogel zo goed kan zien dat de vogel zelfs in een schuilhut het diafragma van een camera ziet bewegen en een spiegel kan zien klappen. Voor roofvogels is dus écht elke beweging zichtbaar. Houd hier rekening mee en plaats de lens vooraf al op een statief. Vermijd al te grote bewegingen, neem een gekromde houding aan en blijf op één plek zitten. Maak zo min mogelijk geluid en zet je telefoon op vliegtuigstand.

Wie vrienden wil maken in de wereld van de vogelfotografen en vogelaars maakt niet de beginnersfout iemand hardop te begroeten. Hoe ongezellig ook, een simpele begroeting kan funest zijn en alle vogels in de wijde omtrek alarmeren. Het kan vervolgens uren duren voordat zij de situatie weer als ‘veilig’ beoordelen en hun routines oppakken. Een mede-vogelliefhebber begroeten? Een klein knikje volstaat en wordt ongetwijfeld gewaardeerd.”

“Het is geen toeval dat het nieuws zich snel verspreidt als er een bijzondere vogel is gezien. Via de website https://waarneming.nl/ houden vogelaars elkaar op de hoogte van de locaties waar bijzondere vogels gezien worden. Zelf volg ik via Twitter lokale vogelaars die het wereldkundig maken als ze unieke vogelsoorten zien en gelukkig word ik met regelmaat gebeld als het de moeite waard is op pad te gaan.

Wie op zoek gaat naar een bepaalde vogel, kan het beste van tevoren een beetje onderzoek plegen. Vogels fotograferen lukt beter als je hun gedrag begrijpt en herkent. Dat is een kwestie van ervaring, veel kijken en een beetje boerenverstand. Zijn er ergens pestvogels gesignaleerd? Positioneer de camera in het gebied vlakbij een bessenstruik en blijf daar een tijdje posten. Graag roofvogels op de foto? Zij jagen altijd overdag in het open veld, waar het zicht op bijvoorbeeld muizen het beste is. In bosrijk gebied laten roofvogels zich daarom alleen aan de randen zien.

Hoe goed gecamoufleerd ook, roofvogels hebben het altijd door als er iemand in de buurt is. Als bijvoorbeeld een buizerd zich opricht en een minuut of tien alleen maar blijft kijken, dan zit de fotograaf te dichtbij. Neem meer afstand en de buizerd zal in beweging komen. Als de vogel vervolgens poept, kan de fotograaf de camera wel inpakken; dit is het teken dat de buizerd gaat vertrekken. Als een roofvogel met een grote prooi vliegt, dan is de locatie even gokken, maar zet de camera maar klaar want de vogel zal niet ver vliegen voor het feestmaal aanvangt.

Houd er ook rekening mee dat elke roofvogel z’n eigen manier van jagen heeft en een eigen jachtpatroon. Zo is de slechtvalk een snelle jager en vliegt een blauwe kiekendief een stuk trager. Dit vereist een andere manier van werken.”

“Het mag duidelijk zijn dat het fotograferen van vogels een tijdrovende bezigheid is, die ook te maken heeft met een bepaalde mate van geluk. De natuur laat zich moeilijk regisseren. Voor mij is vogelfotografie pure ontspanning, omdat ik het heerlijk vind de natuur in te gaan. Af en toe is het demotiverend als ik uren buiten ben geweest en onverrichterzake naar huis ga. Toch blijf ik de natuur in gaan, omdat ik een bepaalde vogel wíl vastleggen.

Zo maak ik al maanden ‘jacht’ op een mooie velduil die op Texel verblijft, maar ondanks de vele tips van vogelaars en medewerkers van natuurorganisaties is het mij nog niet gelukt de uil te fotograferen. En juist die spanning, eerlijk is eerlijk, geeft extra charme aan het fotograferen van vogels.

Meer weten over vogels of wel fotograferen maar zelf geen vogelaar? Er zijn overal mogelijkheden om tegen betaling met professionals mee te gaan. Op Texel, dé plek om vogels te fotograferen in Nederland, kan dat bijvoorbeeld met professionele vogelaars Marc Plomp en Klaas de Jong en met groepsexcursies van Staatsbosbeheer.”