Bekijk ook eens onze volledige Cursus Landschapsfotografie in Zoom Academy. Hierin maak je kennis met alle belangrijke aspecten van Landschapsfotografie!
Uv-filter
Tegenwoordig wordt dit filter alleen nog als bescherming ingezet. De moderne camera is niet meer gevoelig voor uv-licht, waardoor deze functie van dit filter overbodig is geworden. Het is de vraag in hoeverre een uv-filter een bescherming biedt in geval van een harde klap op de lens. In minder extreme gevallen biedt zo’n filter een bescherming tegen onheil dat de lens zou kunnen beschadigen of vervuilen. Denk aan een storm op het strand, waarbij het frontelement van een lens gezandstraald wordt. Of opspattend zeewater.
Polarisatiefilter
Het polarisatiefilter is misschien wel het meest gebruikte filter. Het zorgt ervoor dat gepolariseerd licht wordt gefilterd. Dat klinkt moeilijk, maar de drie effecten van dit filter zijn eenvoudig uit te leggen:
•Het maakt blauwe lucht donkerder en eventuele wolken witter. Ofwel mooiere luchten in landschapsfoto’s.
•Reflecties zijn minder zichtbaar. Denk aan weerspiegelingen in glas, reflecties in water of in regendruppels na een mals zomerbuitje.
•Het verbetert de kleuren. Kleuren worden een tikkeltje intenser.
Dit filter bestaat uit twee ringen. Eén ring met schroefdraad die wordt bevestigd op de lens en een tweede ring waarmee het filter kan worden gedraaid. Voor een optimale werking van het filter moet het in de juiste stand worden gedraaid. Je kunt de werking zien door in de zoeker te kijken terwijl je aan het filter draait. Soms kan het handig zijn om onder het draaien naar het histogram (via live view) te kijken. Daar waar het contrast het grootst is en de ‘bergjes’ in het histogram het verst uit elkaar gaan, is het effect maximaal.
De werking van het polarisatiefilter is maximaal onder een hoek van 90 graden met het zonlicht. Dus als de zon pal links of rechts staat. Fotografeer je tegen de zon in, of met de zon in de rug dan is het effect nauwelijks waar te nemen. Hierdoor is een polarisatiefilter soms minder geschikt voor een (ultra)groothoek. Bij een heel wijde beeldhoek heb je delen in beeld waarbij de zon in een hoek van 90 graden staat en delen waarbij dat minder is. Het resultaat is dat een deel van de lucht donkerder wordt en een ander deel lichter blijft.
Het polarisatiefilter wordt meestal ingezet in landschapsfotografie, maar het heeft ook andere toepassingen. Bijvoorbeeld bij productfotografie waarbij je gladde oppervlakken hebt die het licht weerkaatsen. Met een polarisatiefilter verminder je dit effect.
Grijsfilters of ND-filter
Een grijsfilter, of ND-filter (ND staat voor neutral density) is een donker stuk glas dat weinig licht doorlaat. Een goed grijsfilter doet niets anders dan ervoor zorgen dat er minder licht op de sensor valt (een minder goed filter verandert ook de kleuren). Als er minder licht op de sensor valt, wordt de foto donkerder, waardoor je langer moet belichten. Dit klinkt misschien vreemd omdat je meestal juist veel licht wilt hebben voor een goede foto. Maar in sommige gevallen is dat toch handig. Denk aan een portretfoto op een zonnige zomerdag of studioflitsers waarvan de flitskracht niet laag genoeg kan worden ingesteld. Dan is er te veel licht om te fotograferen met een groot diafragma.
De meest gebruikte toepassing is fotograferen met extreem lange sluitertijden. Met een sterk grijsfilter kun je overdag met sluitertijden tot wel enkele minuten werken. Dit levert mooie effecten op als er bewegende onderwerpen in beeld zijn als wolken of water. Bekijk voor een demonstratie ook het Zoom.nl-Videozine dat abonnees bij deze edities ontvangen via de Zoom.nl-app of via de website onder ‘Digitaal Lezen’.
Grijsverloopfilters
Een variant van het grijsfilter is het grijsverloopfilter. Hierbij is één deel donker en het andere deel doorzichtig. Het grijsverloopfilter gebruik je in situaties met veel lichtverschil. Denk aan een landschap waarbij de lucht veel lichter is dan het land. Zonder filter loop je de kans dat de lucht te licht wordt, soms zelfs uitgebeten wit. Het grijsverloopfilter houdt op dat deel van het beeld het licht tegen.
Het verloop van het donkere naar het lichte gedeelte kan heel abrupt zijn, dit noemen we een hard filter. Is het verloop heel geleidelijk, dan noemen we het een soft filter.
Dit is het enige filter dat enigszins in aanmerking komt om te worden vervangen door een bewerking achteraf. Je zou het probleem van de uitgebeten lucht kunnen oplossen met een hdr-bewerking. Maar het is in de praktijk lastig om een goede hdr-foto met een natuurlijke uitstraling te maken. Vaak zie je meteen dat er een hdr-bewerking op los is gelaten. Zijn er bewegende onderwerpen in beeld, dan wordt het al helemaal moeilijk.
Een voordeel van een grijsverloopfilter is dat je al bij het maken van de opname de perfecte foto kunt maken. Je kunt immers live zien of alles goed belicht wordt.
Schroeffilters of insteekfilters
Er zijn twee vormen van filters: schroeffilters die je op de lens schroeft en insteekfilters (rechthoekige filters) die je in een houder plaatst. Uv- en polarisatiefilters zijn altijd schroeffilters.
Wanneer zou je voor het ene systeem kiezen en wanneer voor het andere? Als je het eenvoudig wilt houden en altijd maximaal één filter gebruikt, dan is een schroeffilter een mooie oplossing. Het werkt vrij eenvoudig: je schroeft het filter op de lens en je bent klaar.
Wil je filters met elkaar combineren; bijvoorbeeld een polarisatiefilter -voor een mooi contrast in de lucht – en een grijsfilter voor een langere sluitertijd, dan kun je het beste insteekfilters gebruiken. Het is technisch wel mogelijk om meer schroeffilters op elkaar te gebruiken, maar aan te raden is het niet. Bij meerdere schroeffilters ben je eigenlijk een buis aan het maken waardoor je moet fotograferen. Je zult dan al snel last krijgen van vignettering. Of nog sterker: je ziet dan de rand van het filter in de hoeken van de foto. Een ander nadeel is dat de verschillende filters soms niet meer uit elkaar te halen zijn. Zeker als je gebruik maakt van een dun polarisatiefilter kan het lastig zijn om ze van elkaar te draaien.
Naast het voordeel van het kunnen ‘stacken’ (gebruik van meerdere filters tegelijk) bij de insteekfilters, is de beeldkwaliteit van een insteekfilter vaak ook beter dan bij een schroeffilter. Een aantal fabrikanten heeft wel kwalitatief goede schroeffilters, die zich kunnen meten met de betere insteekfilters, maar een schroeffilter is bijna altijd minder van kwaliteit. Zo zul je bij alle schroeffilters vignettering in de foto krijgen. Bij de betere schroeffilters is dit overigens in de nabewerking eenvoudig op te lossen. De schroeffilters zijn wel weer een stuk goedkoper dan de insteekfilters.
De insteekfilters zijn in eerste instantie iets bewerkelijker in het gebruik. Je moet eerst een filterhouder aan de lens bevestigen en vervolgens de filters in de houder schuiven of draaien. Dit vergt enige handigheid en is in het begin nog wat onwennig. Maar als je er eenmaal aan gewend bent, is het een eenvoudig systeem dat meer flexibiliteit biedt dan werken met schroeffilters. Je kunt meer filters tegelijk gebruiken en bij de grijsverloopfilters kun je de positie van het filter bepalen door het filter naar boven of beneden te schuiven. Dat is ideaal want dan ben je vrij om zelf te bepalen wat jouw compositie wordt. Bij een grijsverloopfilter in schroefvorm ben je gedwongen om de horizon te plaatsen waar de filterfabrikant het heeft bepaald: in het midden. En wie wil er nu altijd een horizon in het midden?
Welke filters
Als jouw budget het toelaat, ga dan altijd voor glazen filters. Deze hebben diverse voordelen vergeleken bij kunststof filters: er komen geen krassen op, ze zijn vlakker gepolijst, hebben minder last van ‘flare’ en hebben vaak betere coatings. Let op: bij een filter wordt niet vermeld of het glas is of kunststof, dit kun je wel voelen. Een nadeel van glazen filters is hun breekbaarheid.
Verdiep je op internet goed in de kwaliteit van de filters. Met name bij de grijsfilters kan het verschil groot zijn. Kies altijd voor filters met de minste kleurzweem. Dat levert betere foto’s op want de meeste kleurzwemen zijn achteraf niet voor 100% te corrigeren. Bekende merken zijn Lee, Cokin, Stealth Gear, Tiffen, 84.5mm en Benro.
Bij de filterhouders is er een nieuwe ontwikkeling die het mogelijk maakt om een polarisatiefilter in de filterhouder te plaatsen. De overige filters worden daarna voor het polarisatiefilter geplaatst. Het polarisatiefilter kan dan vanaf de achterzijde worden gedraaid. Bij zo’n houder is het polarisatiefilter losgekoppeld van de overige filters waardoor het draaien van de verloopfilters de mate van polarisatie niet verandert. Tevens kun je met zo’n houder, waarbij het polarisatiefilter in de houder zit, met een grotere beeldhoek werken zonder vignettering. Momenteel zijn er twee merken die zo’n houder maken: Benro en Nisi.
Filters zijn nog steeds van onschatbare waarde. Weet jij niet of filters iets voor jou zijn? Denk dan eens na over deze bewering: een andere camera heeft zelden impact op een foto. Een scherpere lens heeft zelden impact op een foto. Een filter daarentegen heeft een enorme impact! Daarom hebben de betere fotografen altijd filters in hun tas!
Zoom Academy
Meer leren over landschapsfotografie? Bekijk dan de volledige Cursus Landschapsfotografie in Zoom Academy. Hierin leer je alles over maken van mooie landschapsfoto's.
Zo leer je onder andere:
- Hoe je de beste compositie maakt
- De beste instellingen voor landschapsfotografie en alle techniek die hierbij komt kijken
- Het gebruik van een statief, filters en nog veel meer
Bekijk hier de volledige Cursus Landschapsfotografie.
