Inspiratie - Landschappen in de herfst

Meer leren over landschapsfotografie? Volg dan de Zoom Academy cursus Landschap in Nederland!

Het wordt weer herfst: het harde zonlicht van de zomer maakt plaats voor zachter licht en het uur om op te staan wordt iets christelijker. Dit seizoen heeft alle ingrediënten om het hart van elke natuur- en landschapsfotograaf sneller te laten slaan. De astronomische herfst start weliswaar op 21 september, maar de eerste herfstkleuren laten dan nog even op zich wachten. Die prachtig gele, rode en bruine tinten vertonen zich pas na de eerste echt koude nachten. Hoe kleurrijk het najaar wordt, is vooral afhankelijk van de weersomstandigheden, in het bijzonder de temperatuur en neerslag. Droog weer met zonnige koude dagen garanderen de mooiste herfstkleuren, tot enkele najaarsstormen voorgoed een einde maken aan al deze pracht.

Nevel en mist

Naast prachtige kleuren brengt het najaar nog een welkom geschenk voor een landschapsfotograaf. De koelere nachten vergroten de kans op nevel en mist. Zeg nu zelf: wat is er mooier dan een kleurrijk beuken- of eikenbos gehuld in nevel bij het eerste licht van de dag? Na een heldere nacht, wanneer het flink is afgekoeld, is de kans op enkele mistbanken het grootst. Mist kun je ook leren voorspellen. Mistige omstandigheden ontstaan namelijk wanneer de luchttemperatuur in de buurt komt van het dauwpunt. Op dat moment stijgt de vochtigheid in de lucht, met vorming van dauw, nevel of mist. Via tal van weersites of apps kun je voor een locatie bij jou in de buurt de dauwpunttemperatuur raadplegen. Wanneer de temperatuur ‘s nachts in de buurt komt van dat dauwpunt, mag je vorming van nevel en mist verwachten. Houd hierbij wel rekening met de wind. Het moet rustig weer zijn, anders is die mist zo weer weg.

Foto: Marvinkranenburg

De bossen in

Bij een herfstlandschap denk je uiteraard onmiddellijk aan een bos. En dan vooral een loofbos, want met uitzondering van de lork of larix (die overigens mooi geel kleurt in de herfst) behouden naaldbossen in de herfst en winter hun groene kleur.

In het bos fotograferen is niet eenvoudig. Je wordt vaak overweldigd door al de kleurenpracht en grijpt al snel naar de groothoeklens om al dat moois in één beeld te vatten. Toch levert dit zelden de beste foto op. Het bos bevat veel storende elementen, die een erg onrustig beeld creëren. Het chaotische karakter van een bos leent zich niet goed voor mooie composities. Denk dus liever in detail en laat die groothoeklens even in je fototas zitten.

Probeer de sfeer en de kleuren van het bos weer te geven door in te zoomen op bepaalde hoekjes en details. Hiervoor kun je het best een telezoom zoals een 70-200 mm, eventueel in combinatie met een teleconvertor, gebruiken. Focus bijvoorbeeld op een groepje bomen en neem alleen de boomstammen op in het beeld. Let wel op dat alle stammen mooi in beeld komen en niet overlappen. Grote witte delen van de lucht kun je beter vermijden, want die leiden de aandacht af van het onderwerp. Hier kun je voor een keer eens fotograferen met een beperkte dieptescherpte (bijvoorbeeld F 5,6). Zo houd je de achtergrond een stuk rustiger en win je bovendien aan licht in het vaak donkere bos.

Statief

Of je nou wilt of niet, wie in het bos fotografeert, zal een statief moeten meesleuren. Het is een noodzakelijk kwaad, want als je ’s morgens vroeg in het bos fotografeert, lopen de sluitertijden al snel op. Hier kun je dus niet zonder een stevig statief voor de juiste ondersteuning. We raden ook aan om de beeldstabilisatie uit te schakelen en met de hand scherp te stellen. Gebruik liveview om precies te focussen of om de scherpte na te kijken. Bewegingsonscherpte door trillingen vermijd je door een afstandsbediening te gebruiken – eventueel in combinatie met mirror-lockup of opklappen van de spiegel. 

Foto: Loulou Beavers

Dichte mist

Bossen zijn ook in dichte mist een zeer dankbaar onderwerp. De mist verbergt veel van de chaos van het bos, waardoor composities rustiger worden en het onderwerp gemakkelijker in beeld te brengen is. Bovendien creëert die mist ook een mysterieus sfeertje en door het diffuse licht heb je minder snel problemen met de belichting. De beste effecten krijg je wanneer het helemaal dicht zit van de mist.

Het hoeft natuurlijk niet per se nevelig of mistig te zijn. Ook bij grijs of regenachtig weer kun je aan de slag in het bos. Het zachte en diffuse licht bij dergelijke omstandigheden laat de kleuren en kleurtinten optimaal tot hun recht komen.

Voorgrond

Worstel je nog steeds met de compositie? Ga dan op zoek naar voorgrondelementen voor meer structuur en rust in je compositie. Plaats eens een varen in de voorgrond. De groene kleur contrasteert vaak mooi met de afgevallen roodbruine bladeren. Je kunt ook op zoek gaan naar een omgevallen boom: die zorgt voor lijnen, diepte en structuur in de foto. Wanneer je met dergelijke voorgrondelementen werkt, moet je ervoor zorgen dat alles mooi scherp is. Creëer voldoende scherptediepte door het diafragma hoger in te stellen. Een diafragmawaarde tussen F 11 en F 16 verzekert je van die scherpte. Komt de voorgrond tot erg dicht bij de lens, dan kun je werken met focus-stacking. Hiervoor maak je twee of drie foto’s met verschillende scherpstelpunten. Je stelt eerst scherp op de voorgrond en vervolgens maak je dezelfde foto, maar dan met het scherpstelpunt verder naar achteren. Achteraf combineer je deze foto’s in Photoshop (of vergelijkbare software).

Foto: Franspelzer

Kikvorsperspectief

Ga in het bos ook eens op je rug liggen en fotografeer met je wijdste lens de abstracte vormen en lijnen van de kalende boomkruinen. Een statief gebruiken vanuit dergelijke benarde positie is onbegonnen werk. Zet daarom de iso-waarde wat hoger en het diafragma iets groter. Zo wordt de sluitertijd korter en kun je gewoon uit de hand fotograferen. Als je tegen de lucht in fotografeert, zul je flink moeten overbelichten om de bomen en bladeren goed belicht te krijgen. Dat de lucht hierdoor wat uitbijt, moet je voor lief nemen. De foto gaat tenslotte vooral om de bomen en niet om de lucht. Bij twijfel over de belichting raadpleeg je het histogram. Het is sowieso goed om dit na elke foto te doen.

Polarisatiefilter

Veel fotografen denken dat een polarisatiefilter alleen zinvol is bij zonlicht, maar ook bij najaarslandschappen in het bos of langs een rivier of beek komt het van pas. Een polarisatiefilter bevordert namelijk kleurtinten en kleurcontrasten. Op die manier kun je de kleuren extra in de verf zetten. Bovendien vermindert zo’n filter de reflectie: zowel van het wateroppervlak als van natte, vochtige bladeren. Hierdoor komen de kleuren nog beter tot hun recht. Eigenlijk kunnen we wel zeggen dat je polarisatiefilter standaard op je objectief zit wanneer je in het najaar de natuur intrekt. Bedenk wel dat zo’n filter ongeveer anderhalve stop licht tegenhoudt en de sluitertijd dus langer wordt. Een goed statief blijkt ook nu onontbeerlijk.

Heuvels

Naast bossen zijn er uiteraard nog een heleboel locaties die tijdens de herfst een bezoekje waard zijn. Ga eens op zoek naar een heuvelachtig landschap waar je vanaf verschillende plaatsen een mooi zicht krijgt op de lagergelegen beboste heuvels. Heuvelland in Zuid-Limburg of de Belgische Ardennen zijn hiervoor de beste plekken. Vanaf een hoog uitkijkpunt krijg je een goed zicht op de kleurrijke boskruinen onder je. Met de telelens kun je details van de kleurrijke boomtoppen fotograferen. Bij mistige omstandigheden kun je hier ook aan de slag met het gelaagde landschap. Het loont om te wachten tot de zon langzaam de mistbanken wegbrandt en steeds meer van de heuvels en valleien laat zien. 

Foto: Marvinkranenburg

Platteland

Op het platteland kun je op zoek gaan naar een oude eik of beuk die eenzaam in het weiland staat. De roodbruine kleur van de kruin contrasteert mooi met het groene gras. Dergelijke locaties lenen zich perfect voor een vierseizoenenfoto. Noteer precies de locatie en hoek van waaruit je gefotografeerd hebt en houd nauwkeurig de compositie en brandpuntsafstand bij. De vier foto’s moeten immers identiek zijn om een geslaagd effect te krijgen.

Zandverstuiving

De verschillende zandvlaktes in eigen land zijn een uitdaging in het najaar. Een storm kan voor een zandverstuiving zorgen, zodat je jezelf in de Sahara waant. Prachtig om te fotograferen, maar wees wel voorzichtig. Die kleine zandkorrels gaan overal in zitten en je objectief of camera binnen één storm compleet vernielen. Zorg dus voor stevige bescherming om je apparatuur (zie artikel Fotograferen in de regen).

Water

In het najaar is er vaak meer water in de beken, rivieren en sloten. De vele regen in dit seizoen kan zorgen voor snellopende wateren. Perfect om te oefenen met lange sluitertijden. Met een wat langere sluitertijd maak je van dat stromende beekje al snel een prachtige waterwaas. Voordeel in dit jaargetijde is dat je sluitertijd sowieso wat langer is door het weinige licht. Ook hierbij ontkom je niet aan een statief. 

© TIMOTHYRAYMONDPHOTOGRAPHY

Foto: timothyraymondphotography

Heide

Niet alleen bomen verkleuren mooi in de herfst, ook de heidelandschappen verkleuren met bijvoorbeeld prachtig paars of helemaal bruin. Met die warme kleuren van de herfst rond zonsopgang en –ondergang lijkt het bijna goud. Nu begrijp je helemaal waarom deze tijdstippen het gouden uur heten. Als je overdag komt, lijkt het misschien een saaie egale vlakte, maar er is veel meer. Er groeien verschillend gekleurde mossen en zwammen in alle vormen en maten. Perfecte onderwerpen om meer in detail te fotograferen.

Details

En die details hoef je niet alleen op de heide te zoeken. In het najaar zijn overal details die de sfeer perfect weergeven. Een afgevallen blad bedekt met dauwdruppels of de nerven van gebladerte in tegenlicht kunnen leuke foto’s opleveren. Ook in en langs rivieren of beken zijn tal van interessante foto’s te maken. Vaak is het wateroppervlak bezaaid met afgevallen bladeren en kun je op zoek gaan naar abstracte details of reflecties.

Paddenstoelen

In het najaar vind je ook veel paddenstoelen. Die leven immers van de afbraak van dood materiaal. Paddenstoelen fotograferen gaat het best met een macro- of telelens, maar het is minder eenvoudig dan je misschien denkt. Niet elke paddenstoel levert een mooi plaatje op. Kies een onderwerp dat gemakkelijk te benaderen is. Een paddenstoel die laag bij de grond staat, verborgen tussen de wortels van een boom, zal je moeilijk in beeld kunnen brengen. Een exemplaar dat wat hoger staat op een boomstronk of een dode tak is iets toegankelijker en dus gemakkelijker vanuit verschillende posities te fotograferen. Bovendien heb je zo vaak minder snel last van storende elementen in de achtergrond. Je kunt het beeld dan rustiger houden. Vervolgens fotografeer je met een geringe scherptediepte (zoals F 2,8), zodat de blaadjes mooi onscherp worden en een prachtig kleurrijk bokeh vormen rondom de paddenstoel.

Je kunt paddenstoelen ook fotograferen met de groothoeklens. Met de camera op de grond, vlakbij het onderwerp, laat je een paddenstoel wat meer in z’n natuurlijke omgeving zien. Kun je niet dicht genoeg scherpstellen om het onderwerp voldoende groot af te beelden, dan kun je met extension tubes of tussenringen de scherpstelafstand van de lens verkleinen.

Zoom Academy

Dit artikel komt uit de volledige Cursus Landschap in Nederland in Zoom Academy. Hierin leer je alles over het fotograferen in een studio en nog veel meer.

Zo leer je onder andere:

Bekijk hier de volledige Cursus Landschap in Nederland.