Paddenstoelen zijn een erg dankbaar onderwerp. Ze blijven geduldig wachten totdat je de perfecte compositie hebt bepaald. Bovendien zijn er enorm veel verschillende soorten en daarmee ook fotografische mogelijkheden. Het is een compleet andere, magische wereld waarin je je kunt verdiepen.
In dit artikel nemen wij jou mee in de wondere wereld van paddenstoelenfotografie. Van de voorbereiding tot de nabewerking via alle belangrijke tussenstappen die jou als fotograaf helpen om de perfecte compositie te schieten. We informeren je over de populairste locaties én de juiste camera-instellingen, en geven daarnaast ook tips om de perfecte fantasiewereld te creëren.
De voorbereiding
Je start thuis, en dat doe je met de juiste apparatuur, de meest geschikte objectieven en een goedgevulde fototas. Denk daarbij niet alleen aan fotografische hardware, maar ook aan andere benodigdheden, van kerstverlichting tot zilverpapier en van satéprikkers tot een spuitflesje met water. Wat je vooral niet moet vergeten mee te nemen:
- Zaklamp, flitser, kerstverlichting (op batterijen), zilverpapier en aluminiumfolie, om zo voldoende te kunnen spelen met het licht.
- Klein diffusiescherm en reflectieschermen. We adviseren een scherm van 40 centimeter doorsnee, waarvan de ene zijde goudkleurig is en de andere zijde zilverkleurig, om zowel een warme als een koele uitstraling te kunnen realiseren.
- Kerstslingers, satéprikkers, wasknijpers, spuitfles met water. Deze accessoires zorgen ervoor dat je kunt spelen met de omgeving om zo de beoogde fantasiewereld te creëren.
- Kersenpittenzak, statief, tussenringen, afstandsbediening, voldoende geheugenkaartjes en batterijen, om de camera zo goed mogelijk te kunnen opstellen en bedienen. Het zou tenslotte zonde zijn als je geheugen vol is of je onvoldoende batterijen hebt.
- Antitekenspray, pincet, vuilniszak. Vergeet nooit dat je paddenstoelen op vochtige, beboste plekken vindt.
- Fotocamera inclusief objectief (of objectieven). Met de keuze van het objectief bepaal je wat voor soort foto’s je maakt (60, 100 of 180mm-objectieven).
In principe is ieder objectief geschikt om paddenstoelenfoto’s te maken. De sfeer die je kunt creëren, is daarentegen per objectief totaal verschillend. We raden aan om voor paddenstoelenfoto’s gebruik te maken van een macrolens. De macrolens laat met de juiste instellingen een paddenstoel loskomen van de omgeving. Hierdoor krijgt de paddenstoel ook in een drukke, kleurrijke omgeving de juiste aandacht. Bij een 60mm-objectief moet je rekening houden met de kortere brandpuntsafstand. De beeldhoek is groot, waardoor meer omgeving zichtbaar is. Bij gebruik van een 100mm- of 180mm-macrolens is minder zichtbaar van de omgeving en ligt de klemtoon meer op het onderwerp.
Waar en wanneer vind je de mooiste paddenstoelen?
Het is een wijdverbreid misverstand dat paddenstoelen alleen in de herfst te zien zijn. Uiteraard is dit wel de allerbeste periode. Maar er zijn ook soorten die in het voorjaar of zelfs in de winter groeien, en weer andere soorten staan het hele jaar. Denk aan de tonderzwammen – deze zijn hard en blijven het hele jaar op de boom zitten. Ook de welbekende elfenbankjes groeien het hele jaar door. Kortom: als je wilt, kun je gedurende het hele jaar je geluk niet op. Desondanks is de herfst wel dé paddenstoelentijd van het jaar.
Naast het jaargetijde is het weer eveneens een belangrijke factor. Om schimmeldraden te kunnen vormen, moet de grond donker en vochtig zijn. Want veel paddenstoelen houden van een donkere, vochtige omgeving. Ga eens het bos in nadat het een paar dagen flink geregend heeft. Meestal schieten ze dan letterlijk als paddenstoelen uit de grond.
Welk bos je bezoekt, maakt tot op zekere hoogte niet uit. In elk bos zijn paddenstoelen te vinden. De diversiteit in soorten verschilt wel per bos. Ieder bos heeft een andere grondsoort en biotopen en dus een andere diversiteit aan paddenstoelen. Rotte bomen, kleigrond en zandgrond hebben allemaal hun eigen soorten. Feit is dat wanneer een paddenstoel zich vestigt op een omgewaaide boom, hij jaarlijks terug zal keren.
5 belangrijke tips
Om je fotografische zoektocht naar paddenstoelen tot een succes te maken, geven we je een vijftal praktische tips.
1Leer de paddenstoel kennen. Paddenstoelen zijn er in alle vormen, maten en kleuren. Er bestaan voldoende gidsen waarmee je niet alleen soorten kunt determineren, maar ook meer inzicht krijg in de biotoop per soort en de locatie waar ze (vaak) voorkomen. Door van tevoren de plek waar je naartoe gaat te bestuderen, kun je bepalen welke soorten je kunt tegenkomen. Ook leer je hier welke paddenstoelen je niet moet plukken en/of aanraken: sommige soorten zijn zeer giftig.
2Gebruik je zintuigen. Natuurlijk zoek je paddenstoelen vooral op zicht. Maar veel paddenstoelen scheiden ook een bepaalde geur uit. Let daar maar eens op. Zo heeft bijvoorbeeld de grote parasolzwam een nootachtige geur. De meest bekende is – de naam zegt het al – de stinkzwam. Deze scheidt een stinkende vloeistof af waar vliegen op afkomen. Die verspreiden op hun beurt de sporen. Je ruikt de stinkzwam voordat je hem ziet. Als je deze geur eenmaal geroken hebt, vergeet je die nooit meer.
3Gestrekt tussen de blaadjes. De meeste paddenstoelen kom je tegen op de grond. Voor het mooiste effect zul je dan ook erg laag bij de grond moeten fotograferen. Er is een soort die groeit op dennenappels die op de grond liggen, maar ook op boomstammen, wallen, liggende bomen en in boomholtes. Ook vind je ze hoger in de boom. Dit geeft vooral een mooi effect als je de onderkant van de hoed in tegenlicht fotografeert. En loop vooral niet met een boog om oude koeienmest heen: hier groeien vaak de mooiste soorten.
4Grote of kleine paddenstoelen. Kleinere paddenstoelen zijn makkelijker te fotograferen dan grote soorten. De kleinere soorten zijn vaak eenvoudig in een compositie in te passen en geven meer ruimte om te ‘spelen’ met de omgeving. Een van de leukste paddenstoelen om te fotograferen is dan ook de tengere beukentaailing. Met een hoedje van gemiddeld drie millimeter staat deze soort vaak verscholen onder het blad van een beukenboom.
5Neem de tijd. Het fijne aan het zoeken en fotograferen van paddenstoelen is dat je niet bang hoeft te zijn dat ze ineens weglopen of wegvliegen. Neem om deze reden rustig de tijd bij het kiezen van de juiste instellingen, het bepalen van het standpunt, de compositie, et cetera. Maar neem ook de tijd om rustig door het bos te lopen (of zoek een plaatsje op de grond) om de mooiste exemplaren te vinden. Er zijn veel verschillende soorten die allemaal hun eigen favoriete plekje hebben. Ze staan niet allemaal in het gras of aan de bosrand. Een paar meter verder weg van het pad kunnen de mooiste soorten staan.
Gevonden? Tijd om te fotograferen!
Tot slot behandelen we een zestal meer technische onderwerpen die jou helpen bij de beste aanpak om de paddenstoel te fotograferen, van de optimale camera-instelling tot welke kleurcombinaties goed werken.
De beste camera-instellingen
De normale stand om paddenstoelen te fotograferen, is de manuele stand (M). In deze stand stel je zelf de sluitertijd en het diafragma in. Wij adviseren echter om de Av-stand te kiezen. Deze stand, ook wel diafragmavoorkeuze genoemd, geeft je de mogelijkheid om ook bij automatische belichting zelf de scherptediepte te bepalen. De sluitertijd is bij het fotograferen van paddenstoelen minder belangrijk, zeker wanneer je vanaf statief werkt, omdat de paddenstoel niet wegloopt of beweegt.
Ook is het verstandig om te werken met handmatige scherpstelling. Het onderwerp is in de meeste gevallen dusdanig klein dat het goed is om zelf te bepalen waar het scherptepunt komt te liggen. Een tip bij het fotograferen van paddenstoelen is om scherp te stellen op de voorste rand van de hoed. Het is niet noodzakelijk dat alles scherp is. Door te spelen met deze scherpte, creëer je sfeer en vertel je een verhaal. Om ruis te voorkomen, kun je het beste de laagste iso-waarde (meestal iso 100) gebruiken.
De mooiste compositie
De basis van de compositie bij paddenstoelenfotografie is het gebruik van de gulden snede óf de regel van derde. Hierdoor creëer je rust in het beeld. Door de regel van derde te hanteren, zorg je automatisch voor ordening in het beeld en smelten alle elementen samen tot één geheel. Bepaal de compositie nog vóórdat je de camera opstelt, gewoon in het veld met live-view. Zo voorkom je dat je op een later moment nog een uitsnede moet maken. Een voordeel van het kijken via live-view is dat je de 3D-realiteit alvast tweedimensionaal kunt laten weergeven. Op deze manier is het makkelijker om de elementen in de compositie te ordenen en evenwicht te creëren.
Het bepalen van de juiste compositie is een gevoelskwestie. Het beeld moet kloppen en een verhaal vertellen. Hier geldt de regel ‘less is more’: probeer altijd de eenvoud in het beeld op te zoeken. Prikkel de kijker door een afwijkende compositie of maak het beeld herkenbaar. Zoek symmetrie, bepaalde patronen of een bepaald ritme in de compositie. Wees niet bang om afstand te nemen van het onderwerp, maar houd de paddenstoel als hoofdonderwerp in het totaalplaatje. Hierbij geldt dat bij macrofotografie de achtergrond even belangrijk is als je onderwerp.
De perfecte foto van een paddenstoel vertelt een verhaal, boeit de kijker en zorgt ervoor dat een surrealistische wereld gecreëerd wordt. Het beste advies is om zo creatief mogelijk te kijken naar de compositie. Neem afstand van je onderwerp, benadruk je onderwerp door het gebruik van attributen, maak gebruik van de omgeving, enzovoort. Wees niet snel tevreden. Gun jezelf de tijd om het perfecte beeld te schieten, ook al kost dat soms uren.
Standpunt en tijdstip
Paddenstoelen fotografeer je het beste vanaf ooghoogte. Dit kan variëren van laag op de grond tot hoog in de boom. Wanneer je vanaf de grond fotografeert, adviseren we om te kijken naar de lichtinval. Bij voorkeur fotografeer je met tegenlicht of zijlicht, waarbij je de paddenstoel op een van de lijnen van de gulden snede plaatst. Wanneer je met het licht speelt, kun je het beste fotograferen in het vroege ochtend- of late avondlicht. Dit licht is zachter en creëert een mooie (bokeh-)sfeer.
Wel of geen statief
Of je wel of niet een statief gebruikt, is afhankelijk van de situatie. Wanneer een paddenstoel zich laag bij de grond bevindt, is het naar onze mening beter om gebruik te maken van een kersenpittenzak. Deze zak zorgt voor de stabiliteit op de grond. Wanneer je toch besluit om gebruik te maken van een statief, raden we een speciaal macrostatief aan. Daarmee kun je de camera heel laag boven de grond opstellen. Ook het gebruik van een afstandsbediening reduceert de beweging en komt dus ten goede aan de scherpte van het beeld.
Een beetje bijlichten
Er zijn meerdere manieren om te bepalen welke accessoires je kunt toevoegen aan je beeld. We bespreken er vijf die het beeld kunnen versterken. Door gebruik te maken van live-view, check je vervolgens of de compositie overeenkomt met wat je in gedachten hebt. Houd in het achterhoofd dat het bij fotograferen gaat om spelen met licht.
1Om een wazige sfeer te creëren, kun je een (herfst)blad in je zonnekap leggen. Door met een groot diafragma (laag F-getal, bij voorkeur F 2,8) te fotograferen, zorg je voor een heel beperkte scherptediepte. Door de toevoeging van kerstverlichting onder het blad geef je de paddenstoel een zachtgele gloed.
2Zoek de bokehrondjes in het beeld. Bokehrondjes zijn het beste te vinden bij tegenlicht. Hierbij is het van belang dat je het zonlicht dat door de bladeren valt achter de paddenstoel probeert te krijgen. Opnieuw is het het beste om met een groot diafragma te fotograferen. Zo zijn de mooie lichte cirkels (bokeh) in de achtergrond zichtbaar.
3Door de paddenstoel met een zaklamp(je) te verlichten óf door het licht met een reflectiescherm op te vangen en naar de paddenstoel toe te kaatsen, creëer je een warme of juist een koude sfeer. Door gebruik van deze attributen wordt het onderwerp mooier weergegeven dan het in werkelijkheid is.
4Je kunt een paddenstoel meer diepte geven door blaadjes op satéprikkers in de grond voor óf achter de paddenstoel te positioneren. Dankzij de opbouw richting het onderwerp wordt een gekleurde kadering gecreëerd.
5Door verschillende kleuren blad, mos, kerstslingers, kunstbloemen of zilverpapier achter of voor de paddenstoel te plaatsen, creëer je mooie lichteffecten (gekleurde waas) in de compositie. Ook hiervoor is een groot diafragma een aanrader.
Kleurencombinaties
Contrasterende kleuren werken altijd goed om een onderwerp, in dit geval een paddenstoel, te benadrukken. Als je door toevoeging van een kleur een sterk contrast aanbrengt, blijft de kijker geboeid. Door complementaire kleuren kun je het onderwerp in de compositie laten opgaan in de omgeving, zodat het onderwerp deel uitmaakt van het geheel zonder dat het daarin verdwijnt.
Perfecte paddenstoelenplaatjes
Wanneer je besluit om de foto’s te bewerken, adviseren we om ze te importeren in Lightroom en te bewerken in Photoshop. Het beste kun je op basis van het raw-bestand de belichting en het contrast in de kleuren bijstellen, de foto eventueel rechtzetten en een uitsnede maken. Vervolgens kun je in Photoshop storende elementen zoals sensorvlekken, ruis of kleine storende elementen verwijderen. Af en toe kan het mooi zijn om filters uit de Nik Collection toe te voegen. Daarmee geef je de foto een boost. Pas wel op: door te sterke filtering kunnen kleurzwemen ontstaan. Als laatste is het goed om de foto voor de omzetting van raw naar jpeg iets te verscherpen om geen kwaliteit te verliezen.
