Een kind portretteren in de studio

Dit artikel komt uit de volledige Cursus Fotografeer Baby & Kind in Zoom Academy. Hierin leer je alles over het vastleggen van deze kleine, maar lastige modellen en nog veel meer.

De achtergrond

De achtergrond in je kinderportret speelt een belangrijke rol in de foto, ondanks dat de hoofdrol natuurlijk is weggelegd voor het kind zelf. Met name de plaatsing van die achtergrond en de afstanden tussen het licht, het model en de achtergrond zijn van cruciaal belang voor een goed eindresultaat. De verhoudingen moeten kloppen, anders zie je dat direct terug in de foto.

Plaats de achtergrond allereerst op een logische plaats in de ruimte. Zorg dat er voldoende ruimte is aan de voorzijde (waar het model komt te zitten of te staan) en zorg er ook voor dat je voldoende ruimte hebt voor de plaatsing van het licht en de (grote) statieven die je daarvoor nodig hebt. Zorg ook voor voldoende hoogte. Het te portretteren kind is waarschijnlijk niet zo heel groot, maar maak dan niet de denkfout dat een halfhoge achtergrond ook wel voldoet. Niets is namelijk minder waar. Doordat er een afstand zit tussen het model en de achtergrond en jou als fotograaf, zul je toch een behoorlijk hoge achtergrond nodig hebben om hem beeldvullend te kunnen gebruiken. Digitaal de achtergrond erbij fotoshoppen is weliswaar mogelijk, maar niet altijd gemakkelijk en kost bovendien een hoop moeite en tijd.

De kleur van de achtergrond is van belang voor de uitstraling en sfeer van je beelden. Kies die dus zorgvuldig. Besef je ook dat de kleur van de achtergrond niet altijd hetzelfde zal zijn. Dit geldt met name als je gaat flitsen, omdat je met de flitser een complete belichting creëert. Doordat je met (relatief) korte sluitertijden werkt, zal het licht dat van nature in de kamer aanwezig is, niet of nauwelijks ‘meedoen’ in je belichting. De mate waarin je achtergrond licht ‘pakt’ is dus afhankelijk van het flitslicht en een aantal andere variabelen. De afstand tussen het licht en de achtergrond, de intensiteit van de verlichting én je camera-instellingen (het samenspel tussen sluitertijd, diafragma en de iso-waarde) kleurt de achtergrond lichter of donkerder. Zo kun je met een stralend witte achtergrond toch beelden maken waarin de achtergrond grijs of zelfs bijna zwart lijkt. Deze kennis kun je goed gebruiken om fraaie flitsportretten te maken.

Plaatsing licht

Zoals gezegd is de plaatsing van het licht een cruciaal onderdeel van een goed studioportret. Dit geldt ook als je een volwassene portretteert, maar zeker bij kinderen is het zaak goed op te letten dat je de belichting aanpast aan het postuur van je model. Aangezien een kind meestal een (heel) stuk kleiner is dan de gemiddelde volwassene, is het nodig om de hoogte van het licht anders op te stellen. De plaatsing in de ruimte blijft wel hetzelfde, maar de hoek van waaruit het licht schijnt moet wel worden aangepast.

Stel dat je in de situatie fotografeert waarin je één flitskop of reportageflitser los van de camera gebruikt in combinatie met een ronde of octavormige softbox voor de verspreiding van het licht. Op welke plek je de flitskop met softbox plaatst heeft direct invloed op hoe het eindresultaat eruit gaat zien. Gelukkig is het in deze tijd van digitale fotografie gemakkelijk te zien wat het resultaat wordt en kun je dus snel zien of het licht naar wens is of dat er nog iets aangepast moet worden. Maak dus altijd een aantal test-shots en vertrouw absoluut niet blind op een vooraf verzonnen positie van het licht. Deze test-shots maak je bij voorkeur al voordat je model in de studio aanwezig is, zodat jouw model niet afgeleid wordt. Het is natuurlijk jammer als de aandacht van je model al na enkele foto’s afneemt, terwijl je nog niet eens aan de werkelijke shoot bent begonnen. Zorg er dus voor dat de set helemaal klaarstaat als je model zijn of haar intrede in de (thuis)studio doet.

Schaduwen

Goed licht heeft richting. Daarmee willen we zeggen dat een goed portret vaak gekenmerkt wordt door het feit dat het gebruikte licht vorm en schaduw aan het gezicht van je model geeft.

Kinderen fotograferen geeft je als fotograaf één groot voordeel: ze hebben vaak een prachtige huid en nog geen rimpels. Een wat krachtigere of dramatische belichting heeft dus niet meteen als gevolg dat de textuur of rimpels in de huid extreem worden versterkt. Bij een volwassen model is het altijd oppassen met een dramatische belichting, want voor je het weet ziet iemand er tien jaar ouder uit of worden juist de zaken uitvergroot waar je liever geen nadruk op legt. Gebruik je een dramatische belichting bij een kind, dan loop je weinig risico, met als kers op de taart een karaktervolle foto.

De plaatsing van de flitskop met softkop heeft direct invloed op de mate waarin de schaduwen het gezicht vormgeven. Als het kind recht in de camera kijkt en de softbox rechts van het model geplaatst wordt, komt het licht van één kant waardoor er vrij sterke schaduwen aan de andere kant van het gezicht ontstaan. Hoe meer je de softbox naar de voorzijde van het gezicht toe draait, hoe meer er van het gezicht verlicht wordt en hoe egaler het licht in het portret eruit zal zien.

Richting van je licht

Hoogte van het licht

Niet alleen de plaats van de softbox in je studio is belangrijk, de hoek waarmee het licht het gezicht van je model raakt ook. Een softbox kun je in de meeste gevallen namelijk kantelen. Zo kun je ervoor zorgen dat het licht op een andere manier op je onderwerp valt.

In een studioportret is een natuurlijke lichtinval het mooist, want het kijkt het prettigst als er op een zonlichtachtige manier licht op iemands gezicht valt.

Maar hoe krijg je dat voor elkaar als je dat onnatuurlijke flitslicht gebruikt? Zet daarvoor de softbox hoog en kantel hem vervolgens naar onderen. Het licht komt dan schuin van boven, waardoor er een heel natuurlijke lichtval ontstaat. (Zon)licht komt immers nooit van een laag standpunt. Zou je dat wel doen, dan ontstaan er vreemde schaduwen en vormen. Denk maar eens aan hoe iemands gezicht eruitziet als je er van onderen met een zaklamp op schijnt. Dat is heel bevreemdend en de hele gezichtsvorm verandert daar zelfs door.

Als je een kind portretteert is het natuurlijk wel belangrijk om de hoogte en de kanteling aan te passen op de lengte van het kind. Er moet altijd genoeg licht op het gezicht zelf blijven vallen en je moet voorkomen dat het licht alleen op de bovenkant van het hoofd valt.

Hoogte van je licht

Zittend of staand model

Bij al die keuzes rondom de plaatsing, hoogte en hoek van het licht is het van het grootste belang rekening te houden met of het kind zit of staat. Een zittend kind is natuurlijk kleiner dan een staand kind. Beide opties kunnen fraai zijn. Zittend kun je een ander soort foto’s maken, omdat de houding van het kind dan heel anders is. Ook vervullen de armen en handen een heel andere rol, waardoor je creatiever aan de slag kunt gaan. Maak bijvoorbeeld gebruik van een tafel.

Afstand kind en licht tot achtergrond

Belangrijk voor hoe de foto’s eruit gaan zien is ook de afstand tussen je model en de achtergrond. Je wilt voorkomen dat het licht de achtergrond direct raakt, want daarmee krijgt de achtergrond een verkeerde rol in het beeld. Eventuele onvolkomenheden (kreukels, vouwen en dergelijke) worden goed zichtbaar als het licht de achtergrond te sterk raakt. Ga maar na: waar licht komt ontstaan schaduwen. Zit er een vouw in het achtergronddoek of het achtergrondpapier, dan komt dat op die manier aan het licht. Indirect mag het licht je achtergrond natuurlijk wel raken, want daarmee zorg je ervoor dat de achtergrond de juiste rol gaat spelen in het beeld. Maar zorg er dus altijd voor dat dit op een indirecte, egale en zachte manier gebeurt.

De onderlinge afstanden zijn daarom van groot belang als je aan de slag gaat met modelfotografie in de studio. Zet je model dus op de juiste plek neer, want als je het kind te dicht bij de achtergrond plaatst, is het natuurlijk moeilijk om te voorkomen dat het licht dat op je model valt, de achtergrond raakt. Creëer daarom afstand tussen zowel het kind als het licht.

Afstand kind tot licht

Net als de afstanden tussen het kind, het licht en de achtergrond wil je van tevoren weten wat de afstand tussen het licht en het kind met de foto gaat doen. Dit is natuurlijk afhankelijk van de sterkte en instelling van je flitslamp en de lichtvormer die je gebruikt. Ook de grootte en vorm van de lichtvormer zijn van belang. Het is dus lastig hier aan te geven wat de beste optie is. Over het algemeen kun je zeggen dat hoe kleiner de afstand tussen het licht en je model is, hoe meer licht er op het kind zal vallen. Logisch, want dan kan er minder licht in de omgeving verdwijnen. Als het licht verder weg staat, dan zal een gedeelte van het licht je model niet raken en ‘oplossen’ in de ruimte. Houd er dus ook rekening mee dat de afstand tussen het kind en het licht een andere belangrijke variabele is voor hoe je foto er uiteindelijk uit komt te zien.

Het instellen van het licht

Het is onmogelijk om een goede standaard te geven voor de flits- en/of lichtinstellingen die je nodig hebt om een fraai portret in je thuisstudio te maken, want dat is afhankelijk van een heel aantal variabelen. Denk aan de grootte van je studio, de afstanden tussen je model, de achtergrond en het licht en de apparatuur die je gebruikt. Een flitser die niet zo sterk is, zal op een hogere ‘stand’ gebruikt moeten worden dan eentje die moeiteloos een enorme hoeveelheid licht verspreid. In het algemeen geldt: begin met een mooie gemiddelde waarde. Een studioflitser kun je vaak instellen op basis van een schaal van 5 tot 10, met tussenstapjes van tienden. Zorg ervoor dat je zowel op- of af kunt schalen. Begin dus op 7,5, dan kun je nog naar beneden als het licht te sterk is en naar boven als je juist meer licht nodig hebt. Vergeet daarbij niet dat ook de afstand tussen je licht en het kind van invloed is op de lichtval en de sterkte van het licht.

Daarnaast hebben ook de instellingen van je camera invloed op hoe het licht zich zal gedragen. Als je via TTL (Through The Lens) fotografeert, zal de camera zelf bepalen hoe hard de flits af moet gaan, waardoor een heel stuk van het proces je uit handen wordt genomen. Enerzijds is dat fijn, want TTL werkt vaak prima. Toch heb je niet de ultieme controle en is het beter om de belichting in eigen hand te nemen, zeker als je een bepaald soort belichting voor ogen hebt. Dat vereist kennis en ervaring, dus is het aan te raden om met enige regelmaat te oefenen.

Reflecteren en invullen

Als je met één lichtbron aan de slag gaat, is het soms nodig om de schaduwen en donkere kanten van je foto wat op te helderen. Eén lamp betekent immers dat het licht je model maar vanaf één zijde belicht en dat er aan de andere kant een schaduwzijde ontstaat. Dat is niet erg, want het licht geeft richting en daarmee vorm aan de foto. Toch zijn de schaduwen soms te heftig of te hard, en dan zul je ze wat op moeten lichten. Dit kun je in de nabewerking doen, maar voorkomen is beter dan genezen. Let dus tijdens de shoot goed op of de schaduwen niet te donker worden.

Het doel is om de schaduwen net een tikje minder heftig te maken, maar niet om ze volledig weg te halen. Dat zou er heel vreemd uitzien en daarmee haal je natuurlijk de richting en de vorm uit je beeld. Hoe je de schaduwen kunt oplichten of verminderen? Maak bijvoorbeeld gebruik van een reflectiescherm waarmee je het licht dat vanaf de lichtbron komt, gebruikt om de andere (schaduw)kant van je model mee op te lichten. Vaak bereik je hiermee een mooie balans en blijft het originele beeld intact, terwijl je foto er toch duidelijk op vooruit gaat. Een reflectiescherm kun je neerzetten, zelf vasthouden of laten vasthouden door iemand anders. De plek en de positie van het scherm zijn belangrijk, want daarmee bepaal je hoeveel licht er weerkaatst wordt, hoe sterk die weerkaatsing zal zijn en waar dat licht terechtkomt. Experimenteer hier dus mee, want elke verandering van plaatsing en hoek zal zorgen voor een ander effect. Heb je geen reflectiescherm? Een witte plastic plaat, piepschuim of wit stuk karton werkt vaak ook.

Meerdere lampen

Het werken met één lichtbron kan dus soms problemen opleveren. Vaak zijn die eenvoudig op te lossen en is er geen noodzaak om een extra lichtbron te gebruiken. Toch kan dit ook een goede oplossing zijn, omdat je daarmee niet alleen bepaalde problemen kunt ondervangen, maar ook creatieve beelden mee kunt maken.

Een tweede lamp kun je bijvoorbeeld gebruiken om de schaduwen in te vullen of om een extra accentlicht mee aan te brengen. Dat laatste kun je bereiken door een extra flitslamp met lichtvormer schuin van achteren het hoofd en de schouders van het kind te laten belichten, waardoor je een mooie lichtlijn langs het hoofd te zien krijgt. Niet alleen is dit erg fraai, het kan soms ook bijdragen aan het ‘loskomen’ van je model tegen de achtergrond. Zeker bij een donkere omgeving en als het kind donkere kleding draagt of een donker kapsel heeft, kan het gemakkelijk gebeuren dat er bepaalde delen van je model wegvallen in de donkere omgeving of tegen de donkere achtergrond. Door daar een lichtje op te laten vallen, haal je ze weg uit die donkerte en weet de kijker beter waar hij of zij naar kijkt. Bovendien krijgt je beeld zo een betere plasticiteit; materialen en vormen komen beter en natuurlijker naar voren.

Als je een tweede lichtbron wilt gebruiken, doe je dit altijd als aanvulling op de eerste. Er is altijd één hoofdlichtbron en de het andere licht zorgt voor accenten, aanvulling of invulling. Als je twee flitsers even hard en met hetzelfde doel op je onderwerp zet, krijg je geen mooi gebalanceerd resultaat. Ga dus echt op zoek naar de balans.

Zoom Academy

Dit artikel komt uit de volledige Cursus Fotografeer Baby & Kind in Zoom Academy. Hierin leer je alles over het vastleggen van deze kleine, maar lastige modellen en nog veel meer.

Zo leer je onder andere:

• Alles over het fotograferen van een newborn
• De momenten in het eerste levensjaar die moeten worden vastgelegd
• Hoe je zowel buiten als in de studio aan de slag gaat
• Manieren om foto’s van kinderen te bewerken

Bekijk hier de volledige Cursus Fotografeer Baby & Kind.