Reisfotografie is niet echt een genre. Het is meer een woord dat aangeeft dat de foto’s ergens anders zijn gemaakt dan in je thuisland. Landschapsfoto’s worden reisfoto’s als ze in Peru gemaakt zijn en portretten worden reisportretten als ze in Andalusië zijn geschoten.
Met dat gegeven in het achterhoofd vraag je je af waarom een beginnend reisfotograaf van alles door elkaar heen schiet op reis. Links een portret, rechts een architectuurfoto, recht vooruit een straatbeeld. Op reis kan dat blijkbaar allemaal, terwijl diezelfde fotograaf thuis wél van tevoren bedenkt wat hij gaat fotograferen. In het normale dagelijkse leven werken we veel thematischer als we aan het fotograferen zijn. Op reis is het vrijheid-blijheid, alles mag en niets hoeft. Daarmee verwarren veel fotografen reisfotografie met vakantiefotografie. Tijdens een vakantie kun je overigens prima reisfoto’s maken, als je het maar serieus neemt.
Thema’s
De meeste reisfotografen hebben in hun hoofd een lijst met thema’s waaraan ze elke reis opnieuw werken. Dat kan heel simpel zijn. Een onderwerp als deurknoppen over de hele wereld kan een leuke kapstok zijn om een serie foto’s aan op te hangen. Je kunt jarenlang doorgaan met verzamelen en een grote hoeveelheid fotografische deurknoppen op je wc-deur plakken. Het geeft je een soort van doel tijdens de reis.
Besef wel dat een dergelijk onderwerp iets anders is dan een echte thematische rode draad in je reisfotografie, dat gaat veel verder. Echte thema’s tijdens reisfotografie gaan dieper dan het eendimensionale van een deurknop. Want welk verhaal vertel je nou eigenlijk met al die verschillende deurknoppen? Als je tijdens je reizen het thema ‘werkende mensen’ uitdiept, kun je veel meer vertellen, bijvoorbeeld over cultuurverschillen of economische en sociale kwesties aan de kaak stellen. Veel beroemde fotografen hebben dit soort thema’s uitgediept tot schitterende series.
Verplichte kost
Drie boeken die je als reisfotograaf gezien moet hebben.
Workers - Sebastio Salgado
Deze Braziliaanse documentair fotograaf reist de wereld over om werkende mensen te fotograferen. Salgado heeft weinig interesse in de hotdogverkoper en de toiletjuffrouw. Hij concentreert zich op diamantdelvers, oliebrandblussers en andere rauwe, harde beroepen. Het resultaat is een dik boekwerk dat je een beklemmend beeld geeft over hoe anderen op deze aarde moeten werken om te kunnen overleven.
Libero - Petra Stavast
Stavast laat in dit boek haar zoektocht zien naar Libero. Hij is de zoon van de bewoners van een leegstaand huis in Calabrië, Zuid-Italië. Stavast vond dit huis en fotografeerde het tijdens diverse bezoeken. Ze raakte meer en meer gefascineerd door het huis en ging op zoek naar de bewoners. Die vond ze in de Verenigde Staten. Een prachtig nostalgisch boek over verval en herinneringen.
Before they pass away - Jimmy Nelson
Een mooi voorbeeld van thematiek in reisfotografie. Nelson fotografeerde de laatste stammen die hun tradities nog in ere houden over de hele wereld. Het resultaat is een intrigerend boek vol pure portretten van mensen die vasthouden aan de gebruiken van hun voorvaderen. Reisfotografie, maar dan anders.
Sequenties
Een reis is een uitgelezen moment om sequenties te maken. Dit zijn mini-verhaaltjes die zich in een paar foto’s afspelen. Dit kan vrij snel achter elkaar gebeuren. Zo kun je een sequentie maken van een man die zijn hond aan het wassen is. Op foto 1 is de hond nog vrolijk en onwetend over wat komen gaat en op foto 2 staat hij chagrijnig te zijn onder een deken van zeep. Als leuke afsluiter kun je dan foto 3 maken, als de hond weg is gerend en de eigenaar vertwijfeld om zich heen tuurt om zijn viervoeter te zoeken.
Een sequentie kan nog veel simpeler. Een golf slaat tegen de rotsen in vier beelden. Of het lege treinstation op foto 1 verandert in een kolkende mensenmassa als de trein ineens arriveert en de mensen uitstappen. Belangrijk aan een sequentie is dat er iets verandert. Het is meegenomen als er ook nog iets onverwachts of humor in de beeldenreeks zit. Er is geen vast aantal voor een sequentie, drie foto’s is een beetje een gemiddelde. Zorg er vooral voor dat er geen overbodige beelden tussen zitten. Een veelgemaakte fout is een te uitgebreide sequentie, wanneer het ook in minder beelden had gekund.
Virtueel voorlopen
Je kunt de reisomgeving vooraf virtueel verkennen met Google maps of Earth. Zo zie je met je eigen ogen al een beetje waar de interessante gebieden zijn, zonder te veel op de reisgidsen af te hoeven gaan. Maak vooral ook gebruik van het poppetje dat je kunt droppen op een weg. Virtueel wandelend op de locatie zie je misschien al dingen die alleen jij interessant vindt. Een bepaalde boom, een gebouwtje met ‘kinderweeshuis’ erop of een mysterieus paadje dat je ter plekke wel even beter wilt onderzoeken. Dit voorlopen kost je betrekkelijk weinig tijd, maar scheelt veel onnodig gezoek ter plekke, want dan is je tijd kostbaar. In Google Earth kun je punaises zetten op interessante plekken, die je dan later weer kunt exporteren als gps-coördinatoren.
Reis plannen
Het boeken van een reis is voor een reisfotograaf een apart proces. Een normale groepsreis is meestal geen optie. Al snel sta je daar bekend als degene die nooit luistert naar de gids en alleen maar achterop loopt om te fotograferen. Geen ideaal uitgangspunt voor geslaagde reisfoto’s. Een speciale fotoreis biedt dan al meer uitkomst. Daar staat het gezamenlijk doel fotografie voorop. De reisleider is ook fotograaf en weet dat de deelnemers graag lang op één plek stoppen om te kunnen fotograferen. Ook op plekken waar normale vakantiegangers niet stoppen. Bovendien zie je tijdens nabesprekingen werk van medereizigers, wat je weer extra motiveert voor de volgende dag.
Als je nog een stapje verder wilt en je volledig je eigen plan wil trekken, zit er niets anders op dan ticket en auto los te boeken. Veel reisfotografen boeken niet eens een hotel, zodat ze flexibel zijn in hun tijd om ergens te blijven. Alleen op reis gaan is voor je fotografie vaak het beste, al stuit dat op de nodige praktische en sociale bezwaren. Als je partner/familie toch meegaat, spreek dan bijvoorbeeld een paar uur per dag af dat je zelf op pad kunt gaan. In de zomer heb je tussen vijf en negen uur ’s ochtends al een halve dag om te gaan fotograferen en ben je toch gewoon op tijd voor het ontbijt. Alleen je nachtrust wordt wat korter, maar alles voor een goede foto, toch?
Tegenslag
Voor een perfecte reisfoto moeten veel puzzelstukjes op hun plaats vallen. Daarom kunnen veel goede reisfotografen hun geslaagde beelden per reis vaak gemakkelijk op een of twee handen tellen. Raak niet gefrustreerd, het hoort erbij dat je netto weinig topbeelden per reis overhoudt. Wel is het verstandig niet te krampachtig vast te houden aan wat je in je hoofd hebt. Het weer kan een behoorlijke spelbreker zijn. Bedenk thuis al een plan B voor als het regent en google een paar mooie beelden die in de regen gemaakt zijn ter inspiratie. Of maak een lijstje met binnenlocaties voor als de weergoden niet meespelen.
Tegenslag is een woord dat heel erg hoort bij reizen en dus ook bij reisfotografie. Sommige mensen worden daar erg gedeprimeerd van, maar je kunt het ook als een uitdaging zien. Veel reisfoto’s zijn gemaakt in situaties waarvan de fotograaf vooraf alleen maar had kunnen dromen. Sommige dingen op reis kun je ook niet bedenken, soms is het ook gewoon alles loslaten. ‘Je vindt het meest als je niet zoekt’, luidt het spreekwoord. Dus blijf altijd scherp en alert tijdens die regenachtige dag of terwijl je met autopech langs de weg staat, die ene mooie foto ligt altijd op de loer.
Bagage
Een groeiend probleem onder reisfotografen is het bagagebeleid van de luchtvaartmaatschappijen. Vooral de prijsvechters loeren op een overbeladingsfoutje, zodat ze extra geld kunnen vangen. Er hoeft maar een statiefpoot scheef uit je tas te steken of het kost je 60 euro extra, ter plekke aan de gate te betalen. Neem dit beleid bij het boeken van het ticket altijd in overweging. KLM en British Airways doen veel minder moeilijk over handbagage, maar daar betaal je dan ook iets meer voor. Bijkomend voordeel van lijndiensten als deze is dat ze vaak op veel gunstigere tijden vertrekken.
Sowieso kun je je afvragen wat er allemaal in de handbagage mee moet. Of nee, laten we een stapje eerder beginnen: wat moet er überhaupt mee? Is het hele arsenaal objectieven echt noodzakelijk? Kijk eens goed naar alle foto’s van je vorige reis: heb je toen al je lenzen gebruikt of zijn er een paar voor nop meegesleept? In een programma als Lightroom kun je mappen filteren op brandpuntsafstand, zo kun je zien hoeveel foto’s uit een map je met welk objectief genomen hebt. Waren dat er slechts twee met 85 mm, dan kun je die net zo goed thuis laten. Een lichte bepakking is erg prettig voor een reisfotograaf en bevordert de creativiteit. Een 16 mm én een 20 mm meenemen is eveneens overbodig. Mocht je meer groothoek nodig hebben dan 20 mm, maak dan twee foto’s met de 20 mm en stitch ze naderhand aan elkaar in een panoramaprogramma. Scheelt weer een lens. Bovendien heb je meer resolutie.
Het is aan te raden (en zelfs verplicht bij veel verzekeringen) lenzen, body’s en flitsers in de handbagage mee te nemen. Er wordt met ingecheckte koffers nogal eens gebasketbald lijkt het wel. Als je een stoel in het achterste deel van het vliegtuig kiest, mag je vaak als eerste aan boord en weet je dus zeker dat je een plek hebt voor je apparatuur in het bovenvak. Probeer je tas een paar rijen voor de jouwe te stallen, zodat je er goed zicht op hebt tijdens de vlucht en er geen ongenode gasten in zitten te snuffelen.
Een statief kan weer prima in de ingecheckte koffer, die kan wel tegen een stootje en is vaak te groot voor in de handbagage. Wikkel hem in je strandlaken voor de zekerheid.
Als je ergens langere tijd naartoe gaat, kun je ook nog ervoor kiezen om bepaalde dingen vooruit te sturen. Gewoon per pakketpost. Er zijn hiervoor meerdere opties. Uiteraard gaat dit wel al aardig op verhuizen lijken …
Je camera verzekeren
Ga er op reis niet vanuit dat de reisverzekering alle eventuele schade en diefstal van je fotoapparatuur dekt. Vaak is de dekking van een standaard reisverzekering maximaal duizend euro voor alle elektronische apparatuur, laptop inbegrepen. Daar kom je niet ver mee als het hele spul wordt gestolen. Sluit dus altijd een aparte apparatuurverzekering af, waarbij je de totale waarde van je apparatuur verzekert. In veel gevallen moet je opgeven welke apparatuur je verzekert, met serienummers en alles. Let bij het afsluiten van een verzekering ook op het dekkingsgebied. Sommige dekkingen zijn voor Europa, andere voor de hele wereld. Ook belangrijk is het om te kijken of de verzekering voor hobbyfotografen of voor beroepsfotografen is. Als amateur kan je dat een behoorlijk bedrag schelen per jaar. Heb je als beroepsfotograaf een amateurverzekering, dan heb je kans dat de polis helemaal niet uitkeert, als je tijdens je werk wordt bestolen. En let op het eigen risico. Voor valschades is dit soms wel € 250,- per gebeurtenis. Een ander belangrijk punt is wat er wordt uitgekeerd: de dagwaarde - dat wil je niet - of de nieuwwaarde, zodat je hetzelfde object opnieuw kunt aanschaffen. Twee bekende apparatuurverzekeringen zijn die van Klomps & Boor en DSV. DSV is van oudsher de verzekeringsmaatschappij waar alle omroepen hun dure apparatuur laten verzekeren.
