Wil je de perfecte controle over licht en belichting van je foto’s? Bekijk dan onze Cursus Licht & Belichting (boek & online cursus).
Pas je belichtingsdriehoek aan
De meest eenvoudige manier om het probleem van te weinig licht op te lossen, is door je belichtingsdriehoek aan te passen. De belichtingsdriehoek bestaat uit drie factoren, namelijk de sluitertijd, het diafragma en de ISO-waarde. Deze drie elementen zijn allemaal van elkaar afhankelijk, als je de één aanpast, dan zal een ander element ook aangepast moeten worden. Eén van de eerste dingen die je kunt doen wanneer je foto’s te donker zijn, is je ISO-waarde omhoog schroeven. Het enige nadeel bij een hoge ISO-waarde is wel; hoe hoger de ISO-waarde, hoe hoger de hoeveelheid ruis in je beeld. Probeer de grens van jouw camera op te zoeken tot het punt waarbij jij de hoeveelheid ruis nog acceptabel vindt. Het verschilt per camera hoeveel ruis er te zien is. Door in te zoomen op de gemaakte foto, kun je vaak al vrij snel zien hoeveel ruis je foto bevat. Fotografeer je met een crop-camera dan kun je vaak prima fotograferen met een ISO-waarde tot 800. Met een full-frame camera liggen deze waarden wat hoger; vaak kun je dan fotograferen met een waarden van 1250 tot 1600 zonder dat de foto storende ruis bevat. Probeer dus vooral uit wat voor jouw camera het beste werkt; het is helemaal niet erg als je foto wat ruis bevat. Beter een goed belichte foto met ruis, dan een slecht belichte foto met weinig ruis, met het risico dat je deze niet meer kunt gebruiken.
Toch liever niet je ISO-waarde omhoog zetten? Dan is het misschien een optie om een langere sluitertijd te gebruiken. Wanneer je gebruik maakt van een langere sluitertijd, geeft je de camera als het ware langer de tijd om licht naar binnen te laten vallen, waardoor je foto uiteindelijk lichter zal worden. Hoe langer de sluitertijd, hoe meer licht er kan vallen op de sensor van je camera. Vanuit de hand fotograferen met een lange sluitertijd is vaak wat lastig, maar zeker niet onmogelijk. De meeste mensen kunnen met een sluitertijd van 1/50 seconden nog prima uit te hand fotograferen; het ligt er maar net aan of je een vaste hand hebt of niet. Door gebruik te maken van een langere sluitertijd, kan de ISO-waarde wat lager gehouden worden en worden je foto’s alsnog goed belicht. Een goede balans vinden tussen de juiste sluitertijd en de juiste ISO-waarde is dus belangrijk.
Het laatste element wat meespeelt bij de belichtingsdriehoek, is het diafragma van je camera. Een laag diafragmagetal zorgt voor een grote diafragmaopening. Hierdoor valt er meer licht op de sensor, waardoor je foto’s lichter zullen worden. Wanneer je gaat fotograferen bij weinig licht, is het aan te raden om een lichtsterk objectief te gebruiken. Bij een lichtsterk objectief kun je werken met lagere diafragma’s van bijvoorbeeld f/2.8 of zelfs nog lager. Een 50mm f/1.8 of een 35mm f/1.8 of f.1.4 zijn erg geschikte lenzen om hiervoor te gebruiken. Het enige nadeel bij het gebruiken van een grote diafragmaopening, is dat je te maken krijgt met een kleine scherptediepte. Dit betekent dat er minder van de omgeving scherp zal zijn in de foto. Bij een portretfoto is dit geen probleem, maar wanneer je een omgevingsfoto wil maken, kan dit niet altijd even handig zijn. Een goede tip voor de juiste belichting in je foto, is het gebruik maken van de A-stand of AV-stand. Bij deze stand houd je de controle over het diafragma en past je camera automatisch de juiste sluitertijd en ISO-waarde toe voor een goede belichting.
Gebruik een statief
Eén van de belangrijkste tips bij het fotograferen bij weinig licht, is het gebruik maken van een statief. Door je camera op een statief te zetten, kun je werken met een langere sluitertijd en een lagere ISO-waarde. Hierdoor voorkom je dus dat er veel ruis in je foto te zien is of dat er bewegingsonscherpte optreedt door de lange sluitertijd. Fotograferen uit de hand met een lange sluitertijd is vaak erg lastig, vandaar dat een statief zeker een aanrader is.
Om zoveel mogelijk bewegingsonscherpte te voorkomen bij een lange sluitertijd, is het slim om gebruik te maken van een draadontspanner of een afstandsbediening waarmee je een foto kan maken zonder je camera aan te raken. Heb je deze niet? Zet dan je camera op de zelfontspanner. Dit werkt net zo goed, alleen duurt het maken van de foto wat langer. Door je camera zo min mogelijk bloot te stellen aan trillingen, zal er weinig tot geen bewegingsonscherpte te zien zijn in je beeld. Wil je toch flexibel blijven, maar wel gebruik maken van een lange sluitertijd? Gebruik dan een monopod. Dit is een eenbenig statief, waarbij je de mogelijkheid hebt om met langere sluitertijden toch nog scherpe foto’s te maken.
EXTRA TIP: vergeet niet je beeldstabilisatie uit te zetten wanneer je fotografeert vanaf een statief. De beeldstabilisatie op je camera corrigeert lichte trillingen als je vanuit de hand fotografeert. Als je camera op een statief staat, zal je lens nog steeds proberen het beeld te corrigeren, terwijl dat nu niet nodig is. Dit kan uiteindelijk alsnog tot onscherpe foto’s leiden, wat je uiteraard wil voorkomen.
Gebruik een flitser
Heb je de belichtingsdriehoek nog niet helemaal onder controle of kom je alsnog licht tekort? Een flitser kan het probleem gemakkelijk verhelpen. Een flitser voegt genoeg licht toe aan je foto, alleen kan de flits in sommige gevallen de sfeer uit de foto halen doordat het licht erg ‘hard’ kan zijn. Dit is uiteraard erg zonde wanneer je een sfeervolle plaat wil maken. In de meeste camera’s zit een ingebouwde flitser, maar helaas is het nut van deze flitser vrij beperkt. Dit komt doordat de flitser vlak boven het objectief zit en recht naar voren flitst. Dit resulteert dan ook vaak in een platte, fel belichte foto met harde schaduwen en rode ogen. Ook als je onderwerp wat verder van je vandaan staat, is deze flitser vaak niet krachtig genoeg om alles goed te belichten. Met een opzetflitser heb je vaak veel meer mogelijkheden. Dit is een externe flitser die vaak wat hoger zit op je camera. Vaak is het bij dit soort flitser mogelijk om zelf te bepalen welke kant je de flitser op richt; flits bijvoorbeeld tegen de muur of het plafond. Op die manier wordt het flitslicht veel beter verdeeld – waardoor het licht wat zachter wordt – en zal je dus minder snel last hebben van harde schaduwen of rode ogen.
Gebruik de HDR techniek
Foto’s waarin veel contrast te zien is, bijvoorbeeld als je in een donkere ruimte fotografeert met een raam erin, kan een HDR-opname ervoor zorgen dat je foto niet onder- of overbelicht raakt op sommige plekken. HDR staat voor High Dynamic Range, wat eigenlijk betekent dat het dynamische bereik van de foto groter wordt. Een HDR-opname zorgt ervoor dat de lichte plekken in je beeld niet te licht worden en de schaduwen niet te donker door meerdere foto’s te combineren. Erg handig wanneer je bijvoorbeeld binnen in een huiskamer probeert te fotograferen of een gebouw in het donker waar lampen op schijnen. Op sommige camera’s zit de HDR-functie er automatisch al op, maar het is ook mogelijk om achteraf bij de nabewerking je foto te voorzien van een meervoudige belichting. Je maakt dan meerdere opnames met je camera, die je vervolgens achteraf in Photoshop over elkaar heen kunt plakken. Op die manier ontstaat er hetzelfde effect als bij een HDR-opname.
Brandpunt
Kom je in veel donkere situaties met je camera? Dan is het handig om gebruik te maken van een groothoek objectief; bijvoorbeeld een 24mm of 11mm objectief. Hoe groter de hoek van het objectief, hoe langer je de sluitertijd kunt zetten bij het maken van een scherpe foto uit de hand. Een objectief met een optische beeldstabilisatie is ook een pluspunt. Hierdoor kun je de sluitertijd vaak nóg een paar stops langer zetten.
Moeite met scherpstellen
Wanneer je een foto wil maken in een donkere ruimte, dan kan het zijn dat je camera moeite heeft met scherpstellen. Dit komt doordat de camera te weinig contrasten kan vinden in je beeld, waardoor het niet weet waarop het moet focussen. Als dit voorkomt, dan zal je je camera een handje moeten helpen. Uiteraard valt dit op te lossen door te flitsen. Als je camera binnen in huis niet scherpstelt, dan kun je gebruik maken van de zogeheten pre-flash (voor flitser). Deze flits gaat vooraf aan de ‘echte’ flits en geeft je camera de kans om scherp te stellen. Meteen daarna zal de camera de echte foto maken. Een andere manier om dit op te lossen, is door je camera op een statief te zetten en handmatig scherp te stellen. Wil je het beste resultaat krijgen? Dan is het slim om gebruik te maken van de live-view functie op je camera. Hierdoor zie je gelijk hoe de foto eruit komt te zien en of je op het juiste punt hebt scherp gesteld.
Achteraf aanpassen
Mocht al deze bovengenoemde opties nog niet het gewenste resultaat opleveren, dan is er altijd nog de optie om achteraf in de nabewerking je foto’s lichter te maken. Het is slim om in zulke situaties altijd te fotograferen in RAW. Door in RAW te fotograferen, kun je achteraf de belichting in je foto nog wat bijtrekken. Handig wanneer het in een slechte lichtsituatie niet is gelukt om de juiste belichting in je foto te vinden. Hoewel je in RAW nog steeds last zult hebben van ruis, geeft het je bij het ophalen van de donkere gebieden wel net dat beetje meer licht. Bevatten je foto’s toch wat ruis? Het is in Lightroom mogelijk om ruisreductie op je foto toe te passen. Op die manier kun je nog enigszins wat ruis verwijderen uit je foto. Hoe dit precies werkt, kun je zien in deze video. Mocht de ruis alsnog te veel zijn naar jouw wens, dan is het een optie om je beeld om te zetten naar zwart-wit. Bij zwart-wit foto’s valt de hoeveelheid ruis minder op en kun je eventuele verschillen in kleurtempratuur voorkomen.
In de video hieronder kun je zien hoe we met fotograaf Patrick op pad gaan in het donker om schepen te fotograferen! Dat is nog eens fotograferen met weinig licht!
