Gebruik een statief
Wie in het donker foto’s wil gaan maken mag buiten zijn camera zeker zijn statief niet vergeten. Bij nachtfotografie kunnen sluitertijden oplopen tot soms wel meerdere minuten, en het is onmogelijk om al die tijd het beeld met de hand perfect stil te houden. Hoe langer je belicht, hoe meer allerlei trillingen de foto beïnvloeden, dus hoe belangrijker stabiliteit van een statief wordt. Wie geen statief heeft kan natuurlijk ook iets anders gebruiken zoals een muurtje of bankje, maar deze moeten dan maar net aanwezig zijn op de plek waar je wilt fotograferen.
Stel goed scherp in het donker
Scherpstellen in het donker kan vaak nog een hele opgave zijn. Want als er nauwelijks of geen licht is kan je moeilijk inschatten waar het scherpstelpunt zich bevindt, zelfs als het onderwerp belicht is. Je camera het scherpstellen automatisch laten doen gaat in veel gevallen dan ook mis. Stel daarom het liefst zelf scherp. Zelfs dan zal je nog merken dat het via de zoeker niet altijd even goed te zien is of alles scherp is. Het zoekertje is te klein en de omgeving te donker.
Wie scherp wil stellen in het donker kan meerdere dingen proberen. Schakel over naar live view. Dit zit tegenwoordig op zo’n beetje elke spiegelreflex. Hierdoor kun je op je scherp met je beeld aan de slag. Zoom eens in op je live beeld, zodat je nog nauwkeuriger kunt scherpstellen. Verschuif het scherpstelkader net zo lang over het beeld tot je iets ziet waarop voldoende licht valt om details te onderscheiden. Sommige camera’s hebben ook nog een soort lichtversterking aan boord (gain of auto gain). Het scherm wordt dan kunstmatig lichter gemaakt. Ook dit helpt je bij het scherpstellen. Als je onderwerp niet goed te vinden is op je camera ga dan op zoek naar iets wat duidelijker te zien is, en dat zich op dezelfde afstand van jou bevindt. Houd deze scherpte dan vast en ga terug naar je originele beeld. Zo is alles op deze afstand, waaronder je onderwerp, scherpgesteld.
Bepaal diafragma en ISO bij nachtfotografie
In de volautomatische stand gaan veel camera’s niet verder dan een belichtingstijd van een paar seconden. Schakel daarom over naar diafragma- of sluitertijdvoorkeuze (ook wel A- of Av- respectievelijk S- of Tv-stand genoemd). Wat je ook kunt doen, is meteen naar de M-stand omschakelen, waarna je zowel sluitertijd als diafragma met de hand instelt.
Als je het diafragma eerst instelt is het niet heel anders dan wanneer je overdag foto’s maakt: Een kleine lensopening (groot diafragmagetal) voor veel scherptediepte, of juist andersom. Een kleine lensopening (hoog F-getal) vraagt wel om nog langere belichtingstijden, maar je krijgt er mooie stervormige lichtbronnen in beeld voor terug.
Aangezien je toch lang belicht en een statief gebruikt, kun je de ISO-waarde beter wat lager instellen op een waarde als ISO 100 of 200. Je beperkt er de ruis mee, die bij langere belichtingen toch al meer opvalt dan normaal. Doe dit enkel als je bereid bent lang op je foto te wachten want hoe lager de ISO hoe langer de sluitertijd vaak wordt. Natuurlijk kun je ook je ISO wat hoger maken. Zeker als je nog proefopnamen aan het maken bent. Korter of langer belichten hangt wel ook af van de situatie. Heb je een goed uitgelicht onderwerp of is er helemaal geen licht aanwezig bijvoorbeeld.
Kies de juiste sluitertijd voor nachtfotografie
Het bepalen van de sluitertijd is wat lastiger. Je kunt proberen dit aan de camera over te laten. Net als overdag stel je dan in bijvoorbeeld de Av-stand de door jou gekozen iso-waarde en diafragmawaarde in, en maakt vervolgens een proefopname. De camera bedenkt er dan zelf een sluitertijd bij. Bevalt de opname, dan ben je meteen klaar. Helaas is er natuurlijk ook een kans dat de foto te licht of te donker wordt. Dat hangt vooral af van de hoeveelheid licht in de omgeving. Want ook als het voor jouw gevoel aardedonker is, de camera pikt toch een bepaalde hoeveelheid licht op.
Pakt de proefopname te licht of te donker uit, dan kun je belichtingscompensatie gebruiken om bij te sturen. Was de opname te licht en wil je dat de camera korter belicht, dan stel je -1 of -2 of nog lager in. Bij een te donkere opname moet het toestel juist meer licht opvangen en stel je +1 of +2 of hoger in om langer door te gaan met belichten.
Wat vaak een stuk handiger werkt, is de belichting helemaal zelf instellen in de handmatige M-stand. Je zelfgekozen iso-waarde en diafragma, maar ook de zojuist door de camera bedachte sluitertijd. Vervolgens verdubbel je de sluitertijd om een lichtere foto te krijgen of andersom. Kleinere stapjes nemen mag ook, maar in het donker werk je altijd van grof naar fijn. Zo kom je in een beperkt aantal stappen (testfoto’s) vanzelf uit op de perfecte nachtbelichting.
In deze video legt fotograaf Marcel Scholing meer uit over de instellingen voor nachtfotografie.
Voorkom bewegingsonscherpte
Zoals eerder gezegd heb je het probleem dat hoe langer je belicht, hoe meer allerlei trillingen de foto beïnvloeden. Trillingen die normaal geen enkele invloed hebben, kunnen nu al desastreus zijn, zoals de wind of zelfs al de ontspanknop indrukken bijvoorbeeld. Dit laatste kun je voorkomen door een afstandsbediening te gebruiken. Wie geen afstandsbediening heeft kan ook de zelfontspanner (timer) van de camera gebruiken. Die is vooral bedoeld voor als je zelf op de foto wilt, maar komt ook nu goed van pas. Zo wordt tien seconden na het indrukken van de knop pas een opname gemaakt. Op deze manier is de camera stil als de opname plaatsvindt. Wel is het belangrijk zolang de opname plaatsvindt het apparaat of het statief ook niet aan te raken. Anders is alle moeite voor niets geweest.
Vergeet ook niet de stabilisator in je lens of camera uit te zetten. Anders heb je met deze instellingen alsnog bewogen foto’s.
Kleur
Vooral in stedelijke omgevingen kun je ’s nachts prachtige kleurrijke foto’s maken maar het lukt je camera niet altijd om al die kleuren natuurgetrouw weer te geven. Kunstlicht lijkt wel wit, maar heeft vaak toch een kleurzweem die bij langere belichting extra naar voren komt. Als je geen Live View gebruikt, zul je hierdoor soms best verrast staan van de foto op het schermpje.
Wil je exacte kleuren, dan kun je het beste een inschatting maken van het soort verlichting waar je mee te maken hebt, en daar de witbalans daar grofweg op instellen. Zijn er echter verschillende soorten lichtbronnen aanwezig dan werkt dit niet. Aangezien je maar één witbalansinstelling kunt kiezen voor een soort licht, zullen de kleuren altijd wel ergens anders zijn.
De meeste grip op kleur heb je als je in raw-formaat fotografeert. Dan hoef je je ter plaatse niet druk te maken en stel je achteraf de kleuren geheel naar eigen wens in. Dat is helemaal niet erg. Sterker nog: zulke afwijkende kleuren kunnen juist sfeerverhogend werken. Want stel dat je de camera zo instelt dat wit echt wit is, dan ben je alle sfeer in je nachtopname in één klap kwijt.
Het blauwe uurtje
Wanneer de zon nog maar net onder is, kun je hele mooie plaatjes maken. Een onbewolkte lucht heeft dan een mooie diepblauwe kleur met misschien nog wat avondrood. En doordat in gebouwen de verlichting al is ingeschakeld, krijg je een prachtige mix van natuurlijk licht en kunstlicht. Als je wacht tot het helemaal donker is, overstraalt het kunstlicht en wordt de omgeving al snel heel donker. Helaas is ‘het blauwe uurtje‘ in de praktijk eerder een blauw kwartiertje. Gelukkig krijg je nog een herkansing, vlak voor zonsopkomst.
Lightpainting
Bij langere sluitertijden worden bewegende dingen in beeld extreem vaag, Denk bijvoorbeeld aan mensen die snel langs je camera lopen en zo bijna wegvallen. Echter blijven felle lichten wel in beeld staan. Hierbij denk je bijvoorbeeld aan de bekende plaatjes van snelwegen met enkel witte en rode strepen waar de auto’s langs zijn gereden. De auto’s zijn verdwenen maar de lichten staan er nog. Op deze manier kun je natuurlijk zelf ook leuke dingen maken. Dit heet Lightpainting. Neem bijvoorbeeld eens een lichtje en schrijf je naam in de lucht. Zolang de camera een opname maakt, schrijf je dit als het ware op je foto.
