Afgelopen dinsdagavond plaatste het AD een artikel over Eetcafé Opa. Fotolijstjes aan de muur van Eetcafé Opa zouden gestolen zijn, waardoor het eetcafé een oproep op Facebook plaatste. Bij die oproep plaatste het eetcafe een foto. Op die foto staat een verdrietige oude man met een fotolijstje. De foto zou duidelijk hartverscheurend moeten zijn, maar er is één probleem: de foto is niet echt. Het AD pikte het nieuws vervolgens op en nam de foto mee over. We weten natuurlijk niet zeker hoe dit precies gegaan is, het lijkt er echter op dat AD.nl per ongeluk een met AI gemaakte foto heeft overgenomen en dat de redactie hier zelf niet van op de hoogte was. Later nam ook website Indebuurt.nl het bericht over. We hebben het AD inmiddels ook om een reactie gevraagd.
Een AI foto met zes vingers
Kijk je even snel naar de foto, dan zie je een verdrietige opa. Kijk je iets langer, dan beginnen een aantal zaken te wringen en roept de foto vraagtekens op. Waarom is de man op de foto zo verdrietig als hij het fotolijstje gewoon nog vast heeft?
De foto heeft een gladde, cartoon achtige stijl, erg schilderachtig. Natuurlijk kun je dat bereiken door een foto flink te bewerken, maar het is ook een kenmerk van een AI beeld. Kijk je nog wat beter, dan is te zien dat de rechterhand van de man zes vingers heeft. Ook de lampjes op de achtergrond lijken niet overeen te komen met de lampjes die in het echte eetcafé hangen. Kijken we naar een andere foto van het eetcafé, dan is te zien dat er dubbele lampjes in het eetcafé hangen, geen enkele zoals op de foto.
AI en het belang van factchecking
Er worden steeds meer AI beelden gegenereerd en die komen steeds vaker in het nieuws terecht. Zo weigerde deze week de winnaar van de Sony World Photography Award, Boris Eldagsen, zijn award, omdat hij zijn werk met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) had gemaakt. Ook kwamen er eind maart beelden online van de paus in een bomberjack. Hoewel vrijwel alle beelden en nieuws hierover inmiddels offline zijn gehaald, hebben wij nog een bron gevonden. Ook oud-president Donald Trump werd het slachtoffer van nepbeelden: hij was het hoofdonderwerp van een gewelddadige arrestatie, die nooit heeft plaatsgevonden. Deze beelden zijn nooit écht gefotografeerd, maar gegenereerd met AI.
Naar aanleiding van die beelden over Trump, plaatste RTL ook al een artikel. Hoogleraar media en digitale samenleving José van Dijck noemde de ontwikkeling van AI toen ‘een gevaarlijke ontwikkeling’. In het geval van Eetcafé Opa gaat het waarschijnlijk slechts om een foto ter illustratie, maar in de gevallen die we hierboven noemden, zijn de beelden de oorzaak van het nieuws. Nieuws dat dus helemaal niet blijkt te kloppen. De taak van redacties hierin is om dit soort beelden te onderscheppen, zodat nepnieuws geen kans krijgt. Het belang van factchecking is vandaag de dag toch weer een stuk duidelijker geworden. Is het een probleem als een nieuwssite een AI gegenereerd beeld ter illustratie gebruikt? Misschien niet, maar wanneer de site hier niet open over is en dit dus niet bij de foto plaatst, kan dat het vertrouwen schenden.
We hebben op de redactie zelf ook even een soortgelijke foto laten genereren door AI (Midjourney), maar ook hier is nog steeds wel te zien dat het geen echte foto is:
