Hoe haal je het meeste uit je groothoeklens?

Wil je veel meer leren over architectuurfotografie en bijzondere standpunten en composities? In de nieuwe Zoom Academy Inspiratiecursus Architectuur krijg je tips van fotografen uit de praktijk!

De prachtigste foto’s worden vaak gemaakt door de wereld in een breder perspectief te zetten. Dat doen groothoeklenzen, ze verbreden je horizon door je een breder perspectief te bieden dan je eigen blikveld kan. Dat maakt deze lenzen ook zo bijzonder. Omdat je veel omgeving op de foto hebt staan, kun je iets in een context plaatsen.

Stel, je wilt een statig landhuis in de context van z’n omgeving plaatsen. Met een groothoek neem je dan ook die vervallen garage in beeld. Of je zakt door je knieën en zet een flinke lap getergd wegdek op de foto. De omgeving is daarmee een onmisbaar element in het decor geworden. Het gaat niet alleen om dat ene voorwerp – dat landhuis – maar om het bouwwerk in z'n context.

Groothoek of niet?

Maar wanneer is een lens een groothoeklens? Daar bestaan geen glasharde regels voor. Voor het gemak spreken we hier van een groothoek bij een effectieve brandpuntsafstand van maximaal 24 mm. Alles korter is groothoek, alles langer is een standaard- of telelens. Voor alle duidelijkheid: hoe lager het getal, hoe sterker het groothoekeffect. Een lens van 15 mm geeft dus een breder blikveld dan een van 18 mm.

Met een groothoek heb je niet alleen een brede blik, de wereld oogt ook veel scherper dan bij andere objectieven. Je hoeft minder moeite te doen om een landschap of interieur van voor tot achter acceptabel scherp op de foto te krijgen. Dat is belangrijk als je veel in beeld hebt, omdat meerdere elementen een rol in het verhaal kunnen spelen.

Omdat je te maken hebt met een korte brandpuntsafstand, heb je minder snel last van trillingen of bewegingen uit de hand. Hierdoor kun je met langere sluitertijden werken, zonder dat er bewegingsonscherpte in de foto terechtkomt. Daarnaast geeft je dit de mogelijkheid om te werken met een kleiner diafragma (een hoger F-getal) om nog meer scherpte in je foto’s te krijgen. Je hoeft je dan niet druk te maken om meer ruis in de foto door een hogere iso-waarde, je schroeft gewoon de sluitertijd iets op. Probeer dat met een teleobjectief maar eens na te doen!

Afstandelijkheid

Het nadeel van een groothoeklens is dat te veel ruimte kan leiden tot vervreemding. Een veelgemaakte fout in groothoekfotografie is dat de onderwerpen te klein en daardoor nietszeggend op de foto staan. Hierdoor verliezen de beelden aan impact of worden ze zelfs helemaal niet begrepen. Iedereen kent het wel: de anticlimax van de safarifoto, waarbij je moet uitleggen dat die stip aan de horizon een olifant is. Geen succes.

Een groothoek maakt alles in beeld ‘platter’ en daardoor een stuk minder indrukwekkend. Dit ruimtelijke effect van groothoekfotografie is simpel op te lossen door iets op de voorgrond te plaatsen.

Dit compositieprincipe werkt bij vrijwel elk onderwerp. Vertel een verhaal door je beeld op te delen in verschillende lagen: zet je onderwerp prominent op de voorgrond en leg een relatie met de achtergrond. Bedenk vooraf welk verhaal je wilt vertellen en zoek vervolgens de beeldelementen uit waarmee je dat gaat doen.

Groothoek in de praktijk

Groothoeken zijn ideale lenzen om veel informatie in een foto te krijgen, kijkers het beeld in te trekken en te spelen met de compositie en het standpunt. Logisch dus dat het de favoriete lenzen zijn van professionele fotografen in veel verschillende genres, waaronder in interieur- en architectuurfotografie. We geven je wat tips per discipline.

Interieurfotografie

Interieurfotografen kunnen praktisch niet zonder groothoek, omdat ze werken in kleine ruimtes en vaak specifieke elementen, zoals meubels, trappen, badkamers of vides prominent en stijlvol in beeld moeten brengen. Door de kleine bewegingsruimte moet de fotograaf vooral opletten dat zijn onderwerpen niet extreem vertekenen. Kromme muren zijn ‘not done’. Alleen bij een weloverwogen gebruik van de groothoeklens, veel zoeken naar de ideale beeldhoek en met een stevig statief zul je adembenemende foto’s maken. Let ook op het beschikbare licht binnenshuis. Het egaal belichten van een binnenscène is moeilijk vanwege de vele schaduwen. Waarschijnlijk heb je studiolampen of meerdere flitsers nodig.

Architectuurfotografie

Architectuurfotografen hebben het iets makkelijker, omdat ze meestal meer bewegingsruimte hebben. Door de grotere afstand tot het onderwerp kunnen zij meer spelen met de belichting. Maar ook architectuurfotografen moeten opletten voor wijkende lijnen. Door de groothoeklens verticaal te gebruiken laat je een hoog gebouw nog langer, hoger en imposanter lijken. Je kunt hier dus geweldig spelen met je perspectief.

Vervelende trekjes

Groothoeken hebben ook een paar vervelende trekjes. Doordat de lenzen zo’n wijd beeld vangen, vangen ze bijvoorbeeld ook veel zonlicht. En zonnevlekken kunnen je foto’s flink bederven. Natuurlijk kun je een zonnekap gebruiken. Maar deze kan ook in de weg zitten en voor vignettering (donkere hoeken op je foto) zorgen. Let dus altijd op de stand van de zon als je een groothoek gebruikt. Houd desnoods met je hand of een stuk karton de zonnestralen buiten beeld.

Vignettering kan ook optreden door filters op je groothoek. De ronde metalen rand van het filter maakt de hoeken van je foto’s donker. Aangezien vooral landschapsfotografen vaak filters gebruiken, is dit voor hen een aandachtspunt. Tip: gebruik vierkante filters, zoals die van Cokin, die veroorzaken dit probleem niet. Het veelgebruikte polarisatiefilter (schitteringen wegnemen op glanzende oppervlakken, kleuren intensiveren en de blauwe lucht donkerder maken) is niet alleen gevoelig voor vignettering, het kan ook voor een lelijk kleurverloop zorgen omdat dat kleurverloop niet egaal wordt verdeeld over het hele beeldkader.

Door het grote scherptebereik van groothoeken is het bovendien moeilijk om chaotische achtergronden te versimpelen, zoals telelenzen dat wel kunnen. Zoek daarom altijd creatieve oplossingen om rommelige composities te vereenvoudigen. Kader bijvoorbeeld je onderwerp in met een krans van boomtakken of laat je onderwerp op de voorgrond storende elementen op de achtergrond verhullen.

Ook kunnen groothoeken tonvormige vervormingen geven. Dit betekent dat rechte lijnen krom worden, alsof ze een ton vormen. Bijna alle groothoeklenzen hebben hier last van, al verschilt het per lens. Vooral langs de beeldranden trekken rechte lijnen krom. Die worden hol, bol of veranderen in een golfpatroon. Hoe groter de groothoek, hoe meer vervorming. Andersom hebben teleobjectieven trouwens juist weer last van een kussenvormige vertekening.

Diepte

Groothoekfotografie roept vaak een intens gevoel op van diepte en ruimtelijkheid. Dit noemen we het groothoekperspectief. Nu verandert dat perspectief niet door van objectief te wisselen, je ziet alleen meer. Dit is eenvoudig te verklaren en kun je gemakkelijk zelf ervaren. Ga maar eens ergens staan waar je flink ver kunt kijken. Kijk zo ver je kunt en breng je blik dan langzaam dichterbij, tot vlak naast je. Zie je de verschillen? Dichtbij torenen muren, bomen en lantaarnpalen boven je uit en zijn onderlinge afstanden groot. In de verte lijkt alles veel kleiner en op elkaar gedrukt, alsof je in een trechter kijkt. Ook ontdek je, als je heel goed kijkt, dat je anders tegen voorwerpen aankijkt. Een lantaarnpaal naast je ziet er compleet anders uit dan eentje twintig meter verderop. Dit sterke verloop (grootte en afstanden) en het net iets anders tegen objecten aankijken, maakt groothoekfoto’s zo indrukwekkend; je brengt er diepte mee in een foto.

Zoom Academy

Wil je veel meer leren over architectuurfotografie en bijzondere standpunten en composities? In de nieuwe Zoom Academy Inspiratiecursus Architectuur krijg je tips van fotografen uit de praktijk!

Je leert zoal:

• De basistechnieken voor architectuur
• Veel tips uit de praktijk
• Kijken naar voorbeelden van anderen
• Alles over apparatuur, instellingen en locaties

Dat wil je toch? In deze inspiratiecursus leer je alles over Architectuurfotografie!