Wil je ook leren nabewerken in Lightroom? Bekijk dan onze Cursus Lightroom voor gevorderden (boek & online cursus).
Flits!
Een studioflitser verschilt op een paar vlakken van een losse handflitser of de flitser die in je camera zit. Het onvoorspelbare van je ingebouwde flitser in de camera is juist wat je er steeds van weerhield om het ding überhaupt te gebruiken. Overbelicht, rode ogen, lelijke snoeiharde schaduwen, ze komen allemaal voorbij als je de ingebouwde flitser gebruikt.
Een studioflitser heeft die problemen dankzij de ingebouwde instellamp niet. Met het instellicht krijg je een goede indicatie hoe het flitslicht op je onderwerp valt als je afdrukt en de flitsbuis ontsteekt. Omdat de flits zelf maar een fractie van een seconde duurt, kun je gebruikmaken van een instellamp die je onderwerp constant verlicht. Op die manier krijg je een goede indruk van het uiteindelijke flitslicht. Als je veel opnames maakt waar al bestaand dag- of kunstlicht aanwezig is, kun je beter kiezen voor een wat fellere instellamp.
Het flitslicht van een studioflitser kan enorm krachtig zijn. Het bevriest de beweging van je model dankzij de korte ontstekingstijd. Het geeft, afhankelijk van de capaciteit van je flitser, zoveel licht dat je zelfs met de laagste iso-waardes gewoon met diafragma F 16 je portret kunt schieten. De kracht van een studioflitser wordt aangegeven in Ws (wattseconde). De goedkope setjes beginnen met 150 Ws, terwijl professionele exemplaren tot wel 1200 Ws per flitskop kunnen gaan.
Bijna alle studioflitsers hebben een lichtsensor, zodat je ze kunt koppelen met al je andere flitsers in de studio. Zo hoef je de camera alleen maar te ‘syncen’ met één flitskop, en gaan alle andere flitskoppen in je set automatisch af.
Camerainstellingen
Om de flitskop te laten weten wanneer de flits precies af moet gaan, gebruik je een synchronisatiekabel die van de camera naar de flitskop loopt. Soms wordt een studioflitsset ook geleverd met een draadloze zender, die je op het flitsschoentje boven op de camera schuift. Draadloos syncen maakt je vooral bij het schieten van modellen een stuk flexibeler.
Je camera zet je in de handmatige M-modus. Je zet de sluitertijd op de flitssynchronisatietijd die je camera aan kan of langer. Flitssynchronisatie? Je reflex of systeemcamera heeft meestal een spleetsluiter, met sluitergordijnen. Dat betekent dat bij heel snelle sluitertijden de sensor nooit helemaal volledig vrij is, maar door een snel bewegende spleet wordt belicht. Meestal is de maximale flitssynchronisatie bij moderne camera’s 1/250 seconde. Langer belichten tijdens het flitsen kan natuurlijk altijd. Dan gaat wel het aanwezige omgevingslicht mee spelen, wat vooral bij opnames buiten erg mooie effecten kan opleveren.
Als je een losse flitslichtmeter hebt, kun je de flitsintensiteit meten en de gemeten diafragmawaarde direct overnemen op je camera. Maar zonder flitsmeter kun je natuurlijk ook gewoon met een aantal verschillende diafragma’s proefopnames nemen totdat het histogram op je display de perfecte belichting aangeeft. Even experimenteren dus.
Boodschappenlijstje
Wat heb je allemaal nodig voor een basic thuisstudio? Dat begint bij twee (flits)lampen en statieven. Daarnaast heb je nog wat andere zaken nodig. Een paar stevige lampstatieven bijvoorbeeld. Vaak zitten er wel statieven bij een flitsset, maar die zijn vaak een zwakke schakel. Meestal kun je de statieven upgraden, zodat je lampen wat steviger staan en je bijvoorbeeld je lampen wat hoger kunt instellen.
Verder heb je lichtvormers nodig. Het karakter van het licht wordt vooral bepaald door het soort lichtvormer dat je erop klikt. Met een heel grote softbox creëer je zacht tekenend licht, terwijl je met een snoot heel gericht hard licht neerzet. Als je één bepaalde stijl hebt, zul je aan één type lichtvormer genoeg hebben. Maar vaak is het erg fijn om te kunnen wisselen, afhankelijk van het type sfeer dat je wilt neerzetten.
Dan een achtergrondrol van papier. Die heb je in verschillende breedtematen, maar 138 cm breedte en 11 meter lengte is voor portretten de meest gebruikte. Wit en zwart zijn de veilige kleurkeuzes. En met een gekleurd filter voor een flitslamp kun je uiteraard die witte achtergrondrol in elke kleur toveren die je maar wilt. Achtergrondrollen hang je op aan de muur met speciale beugels. Maar als je flexibel wilt zijn, kies je voor een ophangsysteem op twee statieven. Wel zo handig als je van je thuisstudio na de shoot snel weer je woonkamer wilt maken.
Lichtvormers
Lichtvormers zijn de smaakmakers van je licht. Je tovert met een enorme softbox boterzacht licht, met een totaal ander karakter dan het snoeiharde licht van een snoot met ingebouwde grid. Terwijl de basis van dat licht, je flitskop, natuurlijk precies hetzelfde is. Slim dus om je vooraf in de lichtvormers te verdiepen, dus voordat je een flitsset koopt. We bespreken er een paar. Bedenk wel dat alle lichtvormers een specifieke bajonetvatting hebben. Ze zijn dus merkgebonden, al worden er gelukkig ook verloopadapters aangeboden. Zo kun je ook de wat goedkopere merken lichtvormers op de duurdere flitsfabrikanten klikken.
• Softbox
Een vierkante doos waar mooi zacht licht uit komt. Hoe groter het formaat, des te zachter het licht. Het geeft geen hoge contrasten zodat je niet snel dichtgelopen schaduwen of uitgevreten hoge lichten in je histogram ziet. Softboxen zijn ook verkrijgbaar in achthoekige vorm, dan noemen we ze een octagon. Vanwege de wat rondere vorm zal de reflectie in de ogen wat zachter en vriendelijker zijn. Ideaal voor beautyshots.
• Paraplu
Een erg goedkope en nauwelijks nog gebruikte lichtvormer. Omdat de hoge resoluties van je camera de reflecties van de paraplu en de bijbehorende baleinen genadeloos in de ogen van je model spiegelen zijn paraplu’s een beetje uit de mode.
• Beauty dish
Een vlakke ronde reflector waarmee je het mooiste uit je model naar boven haalt. Omdat de dish perfect rond is, reflecteert het licht in de ogen van je model als een zomerse zon. Dat maakt de beauty dish de ideale lichtvormer voor mooie glamourportretten.
• Snoot
Wie gericht licht wil, klikt waarschijnlijk een grid op een reflector. Zo’n honingraat als voorzetstuk richt het licht heel gericht naar één kant. Wie dat licht nog een keer extra wil focussen, monteert snoot én grid, en gebruikt het licht als ouderwetse filmspots in je set.
De praktijk
Wat kun je nou doen met die een, twee of drie flitslampen die in je flitsset zitten? Je kunt er in ieder geval zeer verschillende sferen mee neerzetten. We hebben drie veel gebruikte setups voor je neergezet.
1.
Begin gewoon met één lamp. Zodra je twee lampen in je set gaat zetten, gaan die elkaars verlichting en soms schaduwen veranderen. Met maar één lamp zie je heel direct wat je lichtvormer op je flitskop doet en wat voor invloed het heeft op je model. Met een softbox van 70×70 cm creëer je een mooi zacht, vergevingsgezind licht. Door de lamp onder een hoek van 45 graden te zetten, ontstaat er een mooie schaduwwerking in het gezicht, je model krijgt er diepte door. Datzelfde geldt voor de hoogte van je flitskop. Ook hier werkt 45 graden van boven mooi, alsof het de zon is die een natuurlijke en zachte schaduw op het model werpt. Door de schaduwzijde van je model maar een heel klein beetje op te lichten met een scherm voorkom je dat die kant inktzwart wordt, maar houd je wel een mooie donkere schaduwpartij over. De zwarte achtergrondrol staat zo ver van de softbox af dat er geen licht op valt en mooi diepzwart blijft.
2.
Hier gebruikten we twee lampen. Het hoofdlicht is voorzien van een snoot met een grit. Zo creëer je heel gericht licht op zijn gezicht en een spannende sfeer. Door voor de achtergrond en zijn kleding zwart te kiezen, komt de aandacht helemaal op zijn gezicht te liggen. De tweede lamp tekent een lichtvlek op de achtergrond waardoor het model loskomt van de achtergrond. Maar de tweede lamp geeft ook een mooie glimplek op zijn arm.
3.
Met drie lampen kun je erg makkelijk een zomerse high-key opname in je thuisstudio toveren. De hoofdverlichting is een grote octagon softbox die het model bijna recht van boven verlicht, zacht en bijna schaduwloos. Een oplichtscherm aan de voorzijde van het model recht onder de camera licht het model aan de onderzijde nog wat op. Rechtsachter het model geeft een grote softbox Merel een mooi tegenlicht, zodat ook in de haren en op de schouders de donkere partijen verdwijnen. De witte achtergrondrol wordt aangelicht door een derde flitskop, zodat voor- en achtergrond dezelfde lichte zomerse witte tinten en sfeer krijgen.
