Objectieve keuzestress: zoom of primelens?

Dit artikel komt uit de volledige Cursus Camerabeheersing in Zoom Academy. Alles leren over je camera en wil je alle functies optimaal benutten? Bekijk de gehele cursus!

Zoom

Veel fotografen zijn geneigd om eerst een paar zoomlenzen te kopen. Vaak een telezoom en/of groothoekzoom, als aanvulling op de bij de camera geleverde standaard- of kitzoom. Op zich begrijpelijk, want zoomlenzen zijn veelzijdig en bieden veel gemak. Je kunt op elk moment meer of minder in beeld nemen door simpelweg aan een ring op het objectief te draaien. Hierdoor kun je razendsnel reageren op wat om je heen gebeurt, zonder dat je een sprint hoeft te trekken of in allerijl van lens moet wisselen.

Maar een zoomlens mag geen excuus zijn om een luie fotograaf te worden, die hooguit een rondje om z’n as draait en verder voor alles de zoomring gebruikt. Het idee is dat je eerst zorgvuldig een standpunt kiest dat de mooiste compositie oplevert. Daarna kies je de juiste beelduitsnede: niet te veel en niet te weinig. En daar gebruik je dus het zoommechanisme voor.

Vast brandpunt

Behalve zoomlenzen bestaan er ook ‘vaste brandpunten’ of ‘primes’. Hiermee krijg je op een specifieke opnameafstand altijd evenveel in beeld, omdat je niet kunt zoomen. Ook ditmaal kies je eerst je standpunt. Maar omdat je zoals gezegd niet kunt in- of uitzoomen, pak je op het moment suprême de lens die jou grofweg de gewenste beelduitsnede geeft. Vervolgens is het een kwestie van een paar passen naar voren of naar achteren zetten en de perfecte foto maken. Nu doe je het finetunen dus met je voeten in plaats van door aan de zoomring te draaien.

Je hoort dan ook vaak de uitdrukking ‘zoomen met je voeten’. Maar pas op! Als je letterlijk en figuurlijk drastische stappen neemt, heeft dat niet alleen gevolgen voor de uitsnede, maar ook voor het perspectief van je foto. Dat hangt immers louter en alleen af van de opnameafstand, en niet (wat veel mensen denken) van de brandpuntsafstand van het gebruikte objectief.

Als je een model van anderhalve meter afstand fotografeert met een 28mm-groothoek en een 100mm-tele, krijg je hem of haar in het eerste geval ten voeten uit op de foto, en in het tweede alleen hoofd en schouders. Qua perspectief zijn beide foto’s exact gelijk. Dat geldt zowel voor vaste brandpunten als voor zoomlenzen. Maar als je met je 28mm-prime of je zoom op de groothoekstand dichterbij gaat voor dat close-upportret, krijgt je model opeens een kokkerd van een neus.

Voor- en nadelen

Afgezien van de mogelijkheid om de uitsnede te finetunen zonder dat het perspectief mee verandert, biedt een zoomlens natuurlijk vooral comfort. Dat geldt ook als je snel moet inspelen op een veranderende situatie. Bijvoorbeeld wanneer in jouw landschap ineens een zeldzame vogel verschijnt. Overigens hebben de meeste zoomlenzen geen zoombereik van supergroothoek tot supertele, al sta je versteld van wat tegenwoordig mogelijk is. Zo’n ‘superzoom’ neemt tot slot uiteraard minder ruimte in je fototas in dan een complete reeks objectieven met vast brandpunt.

Misschien vraag je je af waarom je überhaupt een lens met vast brandpunt zou willen gebruiken. Simpel: ook ‘primes’ hebben hun voordelen, en zoomlenzen hun nadelen. Qua lichtsterkte moeten zoomlenzen de lenzen met vaste brandpunten nog steeds voor zich laten. De betere standaardlens is bijvoorbeeld twee ‘stops’ lichtsterker dan de betere standaardzoom (F 1,4 in plaats van F 2,8). Hoe hoger de lichtsterkte, hoe meer mogelijkheden je hebt om te spelen met de scherptediepte. En vooral lichtsterkere zoomlenzen zijn een stuk groter en zwaarder dan vergelijkbare vaste brandpunten, vanwege de ingewikkelde optische constructie. Ten slotte hebben vaste brandpunten een streepje voor als je de allerhoogste beeldkwaliteit wilt, al wordt het verschil wel steeds kleiner.

Kiezen of beide?

Natuurlijk is de keus tussen prime of zoomlens vooral een praktisch dilemma, waarbij de uitkomst van geval tot geval kan verschillen. Veel fotografen gebruiken ze dan ook allebei. Vaak in de vorm van één of meer lichtsterke primes als aanvulling op hun kitzoom of een tweetal of drietal zooms. Die vaste brandpunten gebruiken ze dan vooral in situaties met weinig licht of wanneer ze zo min mogelijk scherptediepte willen. Daarnaast is een prime ideaal als je een keer licht bepakt op pad of op vakantie wilt. En veel fotografen vallen voor de betaalbare charme van de 50mm-standaardlens, die ook wel bekendstaat als ‘nifty fifty’ of ‘plastic fantastic’. Daarover later in dit hoofdstuk meer.

Bij vaste brandpunten moet je zoals gezegd oppassen dat je niet onbedoeld het perspectief verandert door klakkeloos ‘zoomen met je voeten’. Of, het andere uiterste, dat je voortdurend met een compleet glasservies jongleert.

Bij zoomlenzen is de valkuil dat je ze vrijwel uitsluitend op beide uiterste standen gebruikt. Want in de groothoekstand wil je eigenlijk nóg meer in beeld, en in de telestand je onderwerp nóg dichterbij halen. Het beeld wordt daar trouwens niet per se beter van. Je kunt je beter concentreren op de beste compositie. Maar mocht je constant tegen de onder- of bovengrens van je zoombereik aanlopen, dan is dat misschien een teken dat je toe bent aan een ander objectief. Bijvoorbeeld een 14-24mm- of 15-35mm-groothoekzoom in plaats van een standaardzoom.

Als je nog niet helder hebt wat je favoriete brandpuntsafstanden zijn, dan kun je dat trouwens eenvoudig achterhalen in Adobe Lightroom via Bibliotheekfilter / Metagegevens / Brandpuntsafstand, of via Filter / Brandpuntsafstand in Adobe Bridge.

Zoom Academy

Dit artikel komt uit de volledige Cursus Camerabeheersing in Zoom Academy. Alles leren over je camera en alle functies optimaal benutten? Bekijk de gehele cursus!

Zo leer je onder andere:

• Alles over de techniek van je toestel
• Je kennis te vergroten en mooiere foto's te maken
• Het toepassen van de technieken in de praktijk

Bekijk hier de volledige Cursus Camerabeheersing.