Zacht licht
Het gouden uur is de korte periode na zonsopkomst of voor zonsondergang waarin er veel indirect zonlicht is. Omdat de zon in deze periode laag bij de horizon staat, legt het licht een langere afstand af door de atmosfeer en ontmoet het meer stof en vocht. Het blauwe licht wordt hierdoor verstrooid, waardoor het rode licht nadrukkelijker aanwezig is. Afhankelijk van het moment en de omstandigheden levert dit rood, oranje of geel zonlicht op.
Bijkomend voordeel voor fotografen is dat het licht ‘zachter’ en ‘romiger’ is, dat contrasten verkleind worden (er zijn geen harde schaduwen) en dat het ontzettend veel creatieve mogelijkheden biedt. Het gouden uur is dus vooral een creatieve kans waar je je voordeel mee kunt doen als fotograaf!
De kleuren rood, geel en oranje roepen gevoelens op van warmte, passie en geborgenheid. In combinatie met het lagere contrast tussen schaduwen en het gouden licht, kun je dromerige, poëtische en fantasievolle beelden maken. Waarschijnlijk is die combinatie de reden waarom zoveel mensen foto’s van zonsopkomsten en -ondergangen houden! In veel fotografiedisciplines neemt het gouden uur dan ook een belangrijke plek in. Natuurfotografen, landschapsfotografen, architectuurfotografen, portretfotografen en zelfs macro-fotografen zijn gek op dit licht omdat het zo veel creatieve variatie biedt en voor een onderscheidend en opvallend effect kan zorgen (zelfs bij minder spectaculaire onderwerpen).
De kleuren rood, geel en oranje overheersen sterk tijdens het gouden uur.
Hoelang duurt het gouden uur?
Het gouden uur is overal ter wereld te vinden. De intensiteit en de duur ervan variëren per locatie. Bijvoorbeeld door bewolking, smog of mist en gebergten of gebouwen die het zonlicht temperen of zelfs tegenhouden. Ook het jaargetijde en de plek waar je je op de wereld bevindt zijn van invloed.
Dicht bij de evenaar, waar de zon snel opkomt en naar de horizon klimt, duurt het gouden uur vaak korter dan een uur. Op IJsland zul je het gouden uur ’s winters niet of nauwelijks zien, omdat het dan vrijwel donker blijft. ’s Zomers is het op IJsland daarentegen vrijwel constant licht. Het gouden uur kan dan meerdere uren duren. Het is dus verstandig om vooraf uit te zoeken hoe laat het gouden uur plaatsvindt en hoelang het duurt.
De laatste zonnestralen vallen als vloeibaar vuur tussen de boomstammen door en een zachte invulflits zorgt ervoor dat het meisje geen silhouet is geworden. Let ook op het gouden aura rond het haar.
Er zijn tientallen websites en apps waarmee je precies kunt uitzoeken wanneer het gouden uur op jouw locatie plaatsvindt en hoelang het duurt. Op de website www.golden-hour.com vul je je locatie in en zie je vervolgens de zonnestand door de dag heen. De gouden uren worden weergegeven met rechtopstaande gele balkjes. De betaalde tool The Photographer’s Ephemeris (www.photoephemeris.com (web en app)) geeft zelfs een heel dashboard met informatie over alles wat je over het gouden uur wilt weten.
Goede gratis apps voor je mobiel zijn Magic Hour (met aftelklok en wekker-stand), BestPhotoTimes (met landkaart), Golden Hour AR, GoldenLight, BlauTime (geeft ook de blauwe uren weer) en Sun Surveyor Light. Betaalde (en grafisch mooiere apps met meer mogelijkheden) zijn SunIZup, Sun Seeker, Golden Hour One en Golden Hour. Hiermee wordt het kinderspel om waar ook ter wereld op de juiste tijdstippen op een mooie locatie te staan en aan de slag te gaan!
Vastleggen
Hoe leg je dat gouden uur nou zo mooi mogelijk vast? Zoals gezegd spelen kleurtemperatuur, lichtintensiteit en lichtrichting een belangrijke rol bij fotograferen tijdens het gouden uur. Als fotograaf kun je spelen met deze drie ingrediënten. De lichtrichting zorgt voor diepte en schaduwwerking in je foto. Je kunt het zonlicht frontaal op je onderwerp laten vallen (dus fotograferen met de zon in je rug) om je onderwerp schaduwvrij uit te lichten. Gevolg daarvan is een zachte, sfeervol belichte foto, die baadt in romig warm licht. Dat is heel mooi om feeërieke landschappen, romantische portretten en warme dierenfoto’s te maken.
Het nadeel van frontaal zonlicht is dat er nauwelijks schaduwen te zien zijn, waardoor diepte, textuur en structuren uit je foto’s verdwijnen. In feite werkt deze lichtrichting als een enorm soft-filter; vergelijkbaar met een filter dat bij portretfotografie wordt gebruikt om modellen rimpelloos te fotograferen. Niet erg geschikt dus als je spannende, sprekende portret-, dier- of landschapsfoto’s wilt maken. Wil je dus iets meer dan dromerige, ‘vlak’ uitgelichte foto’s? Gebruik dan tegenlicht of zijlicht (strijklicht).
Deze foto werd gemaakt in de herfst, waardoor de kans groter was dat het weer nog voor wat extra spanning kon zorgen: hier met een fraaie mistlaag tijdens de zonsondergang.
Dankzij het zachte, warme zonlicht van het gouden uur, kun je meestal gewoon tegen de zon in fotograferen. Dat levert mooie, grafische silhouetten op in een zee van geel, oranje of rood. Duidelijk herkenbare onderwerpen en vormen werken het best. Gebruik je flitser om tegenlicht-onderwerpen van dichtbij goed te belichten. In dat geval ontstaat er geen silhouet, maar zie je een mooi uitgelicht onderwerp in een zee van vurig zonlicht. Ideaal voor sprekende modellen tegen een kleurige, spectaculaire achtergrond.
Bij zijlicht varieer je vooral met de mate van schaduw in je foto’s. Tijdens het gouden uur zijn de schaduwen langgerekt en dat biedt je veel fotografische mogelijkheden. Je kunt er bijvoorbeeld patronen, texturen en structuren mee benadrukken. Denk aan een flatgebouw met veel ramen dat dankzij het gouden zonlicht verandert in een abstract spel van goud en zwart, of de vacht van een schaap die een gouden omlijsting krijgt bij strijklicht. Met andere woorden: door al deze ‘lichtingrediënten’ te combineren, beschik je over een onuitputtelijke creatieve gereedschapskist met honderden verschillende lichtvarianten. We kunnen ze onmogelijk allemaal beschrijven, dus ga erop uit en ontdek ze zelf!
Instellingen
Gebruik sowieso een statief tijdens het gouden uur. Hierdoor kun je met de laagste iso-waarde en lange sluitertijden fotograferen, zelfs als het licht bijna weg is. En dat levert uiteindelijk de minste kleurruis, minder bewogen foto’s en de mooiste kleuren op.
Het diafragma dat je kiest is een beetje afhankelijk van het soort foto’s dat je wilt maken. Kies voor landschapsfoto’s een klein diafragma (groot F-getal) om je foto van voor- tot achtergrond scherp te krijgen. Bij portret- en dierenfotografie kies je juist een groot diafragma (klein F-getal) om alleen je onderwerp op de voorgrond scherp af te beelden. De achtergrond van de foto wordt automatisch een mooi onscherp kleurvlak zonder storende details.
Omdat het zonlicht tijdens het gouden uur feitelijk al op allerlei manieren gefilterd is, is het gebruik van filters meestal niet nodig. Je kunt hooguit een grijsverloopfilter gebruiken om contrasten in landschappen iets te verkleinen of een polarisatiefilter om de kleuren nog verder aan te zetten. Pas in dat laatste geval echter wel op als je een onderwerp wilt laten weerspiegelen in waterpartijen! Polarisatiefilters verwijderen reflecties en dus ook je weerspiegeling.
Tijdens het gouden uur veranderen de lichtintensiteit en kleurtemperatuur vrijwel elke seconde. In korte tijd kun je dus veel verschillende foto’s maken van hetzelfde onderwerp. Maak hier gebruik van en experimenteer tijdens de beperkte tijd die je hebt met je belichting, witbalans, lichtmeetmethode, wel of niet inflitsen, scherptediepte en de lichtrichting. Het zal je verbazen hoeveel onderling verschillende foto’s je dit oplevert. Veel succes en veel plezier!
Zoom Academy
Dit artikel komt uit de volledige Cursus Landschapsfotografie in Zoom Academy. Hierin leer je niet alleen over het maken van de perfecte landschapsfoto, maar gaan we nog veel verder.
Zo leer je onder andere:
- De ideale camera-instellingen om de mooiste landschapsfoto’s te maken
- Alles over compositieleer, standpunt en perspectief
- Specifieke tips voor verschillende landschappen
- De bewerking van een landschapsfoto, van begin tot eind in Lightroom & Photoshop
Bekijk hier de volledige Cursus Landschapsfotografie.
